ગુજરાતી ફિલ્મ : મહામંત્રી પેથડશા: એક પ્રેરણાદાયી જીવનગાથા : અહિંસા, ધર્મ, બુદ્ધિ અને ત્યાગનો સંગમ

1. સંપત્તિ પર અહિંસાનો વિજય: સુવર્ણ સિદ્ધિનો ત્યાગ

આબુ પર્વતની ગીચ વનરાજીમાં, મધ્યરાત્રિએ પેથડશાએ તેમના પિતા પાસેથી મળેલી 'સુવર્ણ સિદ્ધિ' વિદ્યાનો પ્રયોગ કર્યો. મંત્રોચ્ચાર સાથે તેમણે વનસ્પતિનો રસ લોખંડ પર લગાવી તેને ધગધગતી ભઠ્ઠીમાં નાખ્યો, અને ક્ષણભરમાં જ કાળું લોખંડ શુદ્ધ સોનામાં ફેરવાઈ ગયું. તેઓ પારાવાર ખુશ થયા કે હવે સંપત્તિની કોઈ કમી નહીં રહે.

પરંતુ, તેમની નજર ભઠ્ઠીમાં બળતા લાકડા અને વનસ્પતિના કૂચા પર પડી. તેમને એકાએક ભાન થયું કે આ સિદ્ધિ મેળવવા માટે તેમણે અસંખ્ય વૃક્ષો અને ઔષધિઓનો નાશ કર્યો છે, અને તે પ્રક્રિયામાં લાખો સૂક્ષ્મ જીવોની હિંસા થઈ છે. સોનાના ચળકાટ પાછળ તેમને હજારો જીવોની મૂંગી ચીસો સંભળાઈ અને એક જૈન શ્રાવક તરીકે તેમનું હૃદય કકળી ઊઠ્યું. પશ્ચાત્તાપના આંસુ સાથે તેઓ બોલી ઉઠ્યા, "ના! આ સોનું નથી, આ પાપનો પિંડ છે."

તેમણે પ્રજ્વલિત અગ્નિની સાક્ષીએ એક ઐતિહાસિક પ્રતિજ્ઞા લીધી:

"આજ પછી હું ક્યારેય આ પાપી સુવર્ણ સિદ્ધિનો ઉપયોગ કરીશ નહીં. હું નવું સોનું બનાવીશ નહીં અને આ વિદ્યા કોઈને શીખવીશ પણ નહીં."

મુખ્ય બોધ: સાચો પશ્ચાત્તાપ માત્ર ત્યાગમાં નહીં, પરંતુ પાપ દ્વારા મળેલા સાધનને પણ પુણ્યકાર્યમાં વાપરવાથી થાય છે; પેથડશાએ બનાવેલું બધું સોનું તીર્થના ઉદ્ધાર માટે વાપરવાનો સંકલ્પ કરીને આ સિદ્ધ કર્યું.

પૈસાનો મોહ છોડ્યા પછી, પેથડશાએ પોતાની બુદ્ધિનો ઉપયોગ ધર્મના કાર્યો માટે કેવી રીતે કર્યો, તે હવે આપણે જોઈએ.

2. દેવગિરિમાં બુદ્ધિનો ચમકારો: સમસ્યાઓનું ચતુર સમાધાન

દ્રશ્ય બદલાય છે સમૃદ્ધ દેવગિરિ નગરી તરફ, જ્યાં રાજા રામદેવ અને તેમના પ્રભાવશાળી મંત્રી હેમાદ્રી રાજ્ય કરતા હતા. એક દિવસ, રાજા ૬૦ હજાર સોનામહોરમાં ખરીદેલા એક પાણીદાર અશ્વ પર સવાર હતા. રસ્તામાં કાદવ ભરેલું નાળું આવ્યું. ઘોડો કૂદવા તૈયાર નહોતો, કારણ કે કૂદવાથી રાજાના વસ્ત્રો પર કાદવ ઊડવાનો ડર હતો. ત્યારે હેમાદ્રી મંત્રીને પેથડશાની શીખામણ યાદ આવી અને તેમણે રાજાને સલાહ આપી કે ઘોડાની પૂંછડીને તેના પેટ સાથે બાંધી દો. આમ કરતાં જ ઘોડાએ એવી છલાંગ મારી કે રાજાના વસ્ત્રો પર એક ટીપું પણ ન ઊડ્યું.

રાજા અત્યંત પ્રસન્ન થયા અને હેમાદ્રીને વરદાન માંગવા કહ્યું. હેમાદ્રીએ પોતાના માટે કંઈ ન માંગતા, પેથડશાને જિનાલય બાંધવા માટે જમીન માંગી. રાજાએ ખુશીથી જમીન આપી, પરંતુ જ્યારે મંદિરનો પાયો ખોદવામાં આવ્યો, ત્યારે તેમાંથી અમૃત જેવું મીઠું પાણી નીકળ્યું. બ્રાહ્મણોએ વિરોધ કર્યો કે અહીં મંદિર નહીં, પણ પ્રજા માટે વાવ બનવી જોઈએ.

પેથડશાએ હાર માન્યા વગર રાત્રે એ ખાડામાં મણના હિસાબે મીઠું અને કડવી ઔષધિઓ નખાવી દીધી. બીજા દિવસે સવારે જ્યારે રાજા અને બ્રાહ્મણોએ પાણી ચાખ્યું તો તે ખારું ઝેર જેવું લાગ્યું. રાજાએ તરત જ કહ્યું, "આ જમીન નકામી છે, અહીં મંદિર જ બાંધો." આમ, પેથડશાએ પોતાની ચતુરાઈથી ધર્મકાર્યમાં આવેલી બાધા દૂર કરી.

મુખ્ય બોધ: સાચા અને ઉમદા હેતુ માટે ઉપયોગમાં લેવાયેલી બુદ્ધિ અને રચનાત્મક વિચારસરણી કોઈપણ અવરોધને પાર કરી શકે છે.

પોતાની બુદ્ધિથી ધર્મનું રક્ષણ કરનાર પેથડશાએ પોતાના અંગત જીવનમાં ત્યાગનું કેવું ઉચ્ચ શિખર સર કર્યું, તે ખરેખર જાણવા જેવું છે.

3. યુવાનીમાં સંયમ: અખંડ બ્રહ્મચર્યનું વ્રત

મુખ્ય બોધ: આત્મસંયમની સાચી કસોટી ગરીબી કે વૃદ્ધાવસ્થામાં નહીં, પરંતુ યુવાનીના શિખરે અને રાજવૈભવની વચ્ચે થાય છે, અને જો જીવનસાથી આધ્યાત્મિક વિકાસમાં સહકાર આપે તો કોઈપણ લક્ષ્ય સિદ્ધ થઈ શકે છે.

આ મહાન ત્યાગ અને શીલના પ્રતાપે તેમના વસ્ત્રમાં પણ કેવી દૈવી શક્તિ પ્રગટ થઈ, તેની કથા અદ્ભુત છે.

4. શીલનો પ્રતાપ: 'અમારી' ઘોષણાનો ઐતિહાસિક દિવસ

પેથડશાના બ્રહ્મચર્ય વ્રતની શક્તિ તેમના પેલા રેશમી વસ્ત્રમાં પણ સંચારિત થઈ. આ શક્તિએ રાજ્યમાં કેવી રીતે કરુણાની સ્થાપના કરી તે નીચે મુજબ છે:

1. ચમત્કારી વસ્ત્ર: રાણી લીલાવતીને ભયંકર તાવ આવ્યો જે કોઈ દવાથી ઉતરતો ન હતો. ત્યારે પેથડશાનું 'શીલરક્ષિત' વસ્ત્ર ઓઢાડતાં જ રાણીનો તાવ ચમત્કારિક રીતે ગાયબ થઈ ગયો.
2. રાજાનો શક અને રાણીનો ત્યાગ: ઈર્ષાળુ પટરાણી કદંબાએ રાજાના કાન ભંભેર્યા કે રાણી લીલાવતી અને પેથડશા વચ્ચે સંબંધ છે. ક્રોધિત રાજાએ નિર્દોષ રાણીને રાજ્યમાંથી કાઢી મૂકી, ત્યારે પેથડશાએ તેને પોતાની દીકરીની જેમ આશરો આપ્યો.
3. ગાંડા હાથીનું શમન: થોડા સમય પછી, રાજાનો મુખ્ય હાથી ગાંડો થયો અને તેણે નગરમાં હાહાકાર મચાવ્યો. ત્યારે એક વૃદ્ધ અને ચતુર દાસીએ રાજાને યાદ અપાવ્યું, "મહારાજ! જે વસ્ત્રથી રાણીનો તાવ ગયો હતો, તે જ આ હાથીને શાંત કરશે." તે વસ્ત્રને હાથી પર નાખવામાં આવ્યું, અને તે તરત જ શાંત થઈ ગયો.
4. 'અમારી' ની શરત: રાજાને પોતાની ભૂલ સમજાઈ અને તે પશ્ચાત્તાપ કરવા પેથડશા પાસે ગયા. જ્યારે તેમણે રાણીને પાછી લાવવાની વિનંતી કરી, ત્યારે પેથડશાએ એક જ શરત મૂકી: આખા રાજ્યમાં કોઈપણ પશુ-પક્ષીની હિંસા પર સંપૂર્ણ પ્રતિબંધ મૂકતી 'અમારી'ની ઘોષણા કરવામાં આવે. રાજાએ તરત જ આ શરત સ્વીકારી.

મુખ્ય બોધ: વ્યક્તિનું શુદ્ધ ચારિત્ર્ય એક એવી મૌન શક્તિ ધરાવે છે જે ઉગ્ર શક્તિઓને શાંત કરી શકે છે, પથ્થર જેવા હૃદયને પીગળાવી શકે છે અને સમાજમાં મોટા પાયે કરુણાની સ્થાપના કરી શકે છે.

આમ રાજ્યમાં અહિંસાનો પાયો નાખ્યા પછી, પેથડશાએ પોતાના ધર્મની રક્ષા માટે ધનનો કેવો સદુપયોગ કર્યો તે જોઈએ.

5. શ્રદ્ધા, સમર્પણ અને જ્ઞાન: ગિરનાર અને ગૌતમ સ્વામી

મુખ્ય બોધ: સાચી શ્રદ્ધા માત્ર માન્યતાથી નહીં, પરંતુ સર્વસ્વ સમર્પિત કરવાની તત્પરતાથી સિદ્ધ થાય છે, અને સંપત્તિનો અંતિમ ઉદ્દેશ્ય આવનારી પેઢીઓ માટે જ્ઞાનનો અમર વારસો બનાવવાનો છે.