Μεσογειακή σκολόπενδρα (Scolopendra cingulata) στην αυλή σπιτιού στη Θάσο

Η Scolopendra cingulata είναι ένα μεγάλο και αρκετά γνωστό είδος κεντρόποδου που απαντάται συχνά στη Μεσόγειο, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας.
Έχει μήκος που φθάνει συνήθως τα 10–15 εκ., σπάνια έως 17 εκ. Το χρώμα της είναι καφέ έως σκούρο λαδί, με χαρακτηριστικούς κίτρινους ή κοκκινωπούς δακτυλίους στα πόδια
Ανήκει στην οικογένεια Scolopendridae.
Θα τη συναντήσουμε στη Νότια Ευρώπη, τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Είναι ιδιαίτερα κοινή στην Ελλάδα, Κύπρο, Ιταλία, Ισπανία και Τουρκία. Είναι γνωστή στα ελληνικά ως σαρανταποδαρούσα, σκολόπεντρα ή σκουληκόφιδο.
Είναι νυκτόβιο και σαρκοφάγο αρθρόποδο. Ζει κάτω από πέτρες, κορμούς ή σε υγρά σημεία του εδάφους. Τρέφεται με έντομα, αράχνες, σαλιγκάρια και μικρά σπονδυλωτά (π.χ. σαύρες) καθώς κινείται πολύ γρήγορα και επιτίθεται μόνο αν νιώσει απειλή.
Διαθέτει δηλητηριώδεις κυνόδοντες με τους οποίους εγχέει νευροτοξικό δηλητήριο στα θηράματά της. Για τον άνθρωπο, το τσίμπημα είναι επώδυνο αλλά σπάνια επικίνδυνο, ενώ τα συμπτώματα του τσιμπήματος είναι: έντονος καυστικός πόνος (όπως από κάψιμο), ερυθρότητα, οίδημα, τοπική φλεγμονή. Σε ορισμένες περιπτώσεις: πυρετός, πονοκέφαλος, ναυτία, αδυναμία.
Σε ευαίσθητα άτομα οι αλλεργικές αντιδράσεις μπορεί να είναι σοβαρές — πολύ σπάνια όμως.
Ενέργειες που πρέπει να κάνει κάποιος σε περίπτωση τσιμπήματος:
1. Να πλύνει καλά την περιοχή με σαπούνι και νερό.
2. Να εφαρμόσει πάγο για μείωση πρηξίματος και πόνου.
3. Να πάρει αντιισταμινικό ή παυσίπονο, αν χρειάζεται.
4. Αν παρουσιαστεί έντονο πρήξιμο, δύσπνοια ή αλλεργική αντίδραση, να πάει άμεσα σε γιατρό ή νοσοκομείο.

Είναι αρκετά ανθεκτική και μπορεί να επιβιώσει σε ξηρά περιβάλλοντα. Θηλυκά άτομα φυλάνε τα αυγά τους — σπάνια συμπεριφορά στα αρθρόποδα. Δεν επιτίθεται σε ανθρώπους χωρίς λόγο, αντίθετα προτιμά να αποφεύγει την επαφή. Στην επίθεση, παρόλο που λέμε «τσιμπάει», στην πραγματικότητα δεν τσιμπά με τα στόματά της όπως ένα έντομο ή μια μέλισσα. Αντίθετα, χρησιμοποιεί τροποποιημένα πόδια στην μπροστινή πλευρά του σώματός της, τα οποία έχουν εξελιχθεί σε δηλητηριώδεις κυνόδοντες. Τα δύο πρώτα πόδια της (του πρώτου σωματικού τμήματος, ακριβώς πίσω από το κεφάλι) έχουν μετατραπεί σε forcipules – ειδικά όργανα σαν αρπακτικά νύχια. Κάθε forcipule καταλήγει σε αιχμηρή άκρη που συνδέεται με αδένα δηλητηρίου. Όταν η σκολόπεντρα επιτίθεται, μπήγει τα forcipules στο θήραμα και εγχέει δηλητήριο, το οποίο παραλύει ή σκοτώνει γρήγορα το θύμα της.
Η σαρανταποδαρούσα είναι ένα εντυπωσιακό αλλά και ανεπιθύμητο αρθρόποδο όταν μπαίνει στα σπίτια. Η καλύτερη προσέγγιση είναι ο συνδυασμός πρόληψης (μείωση υγρασίας, σφράγισμα ρωγμών) και επαγγελματικής απεντόμωσης όταν το πρόβλημα γίνει έντονο.