Değirmen Başında Vurdular Beni/Muhlis Berberoğlu, Gülay Arslan | KÜN Âşık Sanatı Sempozyumu

Bu çalışma, Kapadokya Üniversitesi Âşık Sanatı: 2024 Erzurum Yılı Projesi’nin bir etkinliği olarak başta âşık sanatı olmak üzere sinesinden yüzlerce âşık yetiştirmekle kalmayıp ekoller de oluşturan, âşık kahvelerinden sözlü kültür ürünlerine kadar âşıklık geleneği unsurlarının hâlâ yaşadığı ve geliştirildiği Erzurum yöresinin âşık sanatındaki köklü konumunu gençlere tanıtmak ve âşıklık geleneğinin yaşamasına katkı sağlamak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Projenin bilimsel faaliyeti olarak 4-5 Temmuz 2024 tarihlerinde Âşık Sanatı Sempozyumu düzenlenmiştir.

Sempozyum; memleket uğruna hep çalışmayı ve onunla hayaller kurmayı öğrendiği ilkokul yıllarını Erzurum’un Karaköse mahallesinde geçiren, eşref-i mahlukat olmanın kapılarını açacağına inandığı ve bir varoluş mücadelesi olarak kavradığı yiğitliği, Erzurumluluğa benzeten ve hayatı boyunca şiar edinip bu toprakların çocuklarına vasiyet eden, 2 Şubat 2024 tarihinde ebediyete irtihal etmiş Üniversitemizin kurucusu Alev ALATLI’nın aziz hatırasına ithaf edilmiştir. Alev ALATLI’nın yükseltmek ve yüceltmek uğruna ömrünü adadığı Türkiye idealine varma yolunda fikrine, eserlerine, kimliğine ve hayatına ilham olan Erzurumluluk, haysiyetlilik ve erdemlilikle, cesaret ve mertlikle, sadakat ve samimiyetle eştir; karşılıksız sevgi ve saygıdır; bilgiye tutkun akıl, güzel ahlak, fazıl adap ve herkes için adalet demektir.

Proje kapsamında âşık sanatını besleyen önemli kaynaklardan olan Erzurum yöresinin geleneğe katkılarını yansıtan eserler seçilmiş, bu eserler icra edilerek kayıt altına alınmış ve bu videolar müzik platformlarında paylaşılmıştır. Erzurum yöresi başta olmak üzere Anadolu’nun gönül sesini yansıtan ve âşıklık geleneğinde derin izler bırakan bu eserler, geleneğin yaşatıldığı ve izlerinin görülebileceği çeşitli mekânlarda kaydedilmiştir. Neriman TÜFEKÇİ tarafından derlenen, söz ve müziği anonim olan bu çalışma; Erzurum’un başlıca kültür miraslarından Yakutiye Medresesi’nde bağlamasıyla Muhlis BERBEROĞLU’nun eşliğinde Gülay ARSLAN tarafından icra edilmiştir.

Eserin konusunu, başat lirik unsurunu ve mekânını belirleyen “değirmen”, yüzyıllar boyunca atasözleri ve deyimlerle işlenerek zengin bir anlam dünyasına sahip, sadece Türk edebiyatında değil, diğer edebiyatlarda da sıklıkla ele alınan bir imgedir. Bu imge kapsamında, dönmeleri nedeniyle değirmen ve dünya arasında bir benzerlik ilişkisi kurulur. Ölüme, bir bakıma öğütülmeye, yazgılı insanın fani dünyada bir “tane” şeklindeki tasavvuru nedeniyle değirmen; âlem, felek, talih, kader gibi kavramları karşılayacak şekilde sembolik anlamlarda kullanılır. Bir yandan da insanların toplumsallaştıkları bir hafıza mekânıdır, sevgililerin uğrak buluşma noktasıdır. Eserde imgenin tüm bu anlam katmanlarına uygun olarak değirmen ile kötü talih arasında bir anlam ilişkisi kurulmuştur. Değirmen başına buluşmaya gelen sevgililer, âşığın düşmanlarını, sevgilinin gönlünü çalmak isteyen rakipleri, eşkıyalar gibi sevenleri birbirinden ayıran unsurları, bir başka deyişle feleği temsil eden değirmenin çemberinden geçemezler; âşık vurulur, nice âlemler içinde biricik olan sevgili bir nâr (ateş) tanesi gibi kederden yanıp kavrulur. Şaşkına dönen sevgili kendini bir nar ağacında bulur, bir gül ağacında.

DEĞİRMEN BAŞINDA VURDULAR BENİ
Değirmen başında vurdular beni
Kirli tütünlüğe sardılar beni

Vurma Ragıp vurma nâr danesiyem
Anamın babamın bir danesiyem

Değirmen başında ana tepem
Gaytan bıyıklara gül suyu serpem

Atımı bağladım nar ağacına
Perçemim dolaştı gül ağacına

Kaynak:
Alatlı, Alev. “Gerçek Öfke Uyandırır, Niye?”. Millî Kimlik'e Dair Yazılar. Erişim: https://www.alevalatli.com.tr/gercek-...

Proje Yöneticisi: Halil İbrahim ÜNSER
Organizasyon: Yusuf GÖKKAPLAN
Metin: Duran Can GAZİOĞLU
Kayıt-Mix-Mastering: Muhlis BERBEROĞLU
Yönetmen/Kurgu-Renk Düzenleme: Eray MERT
Yönetmen Yardımcısı/Kamera: Cemil DEMİRALP
Müzik Danışmanı: Muhlis BERBEROĞLU

Âşık Sanatı Sempozyumu için: http://asiksanati.kapadokya.edu.tr