دکتر طباطبایی ، این جلسه : درس گقتار ژان بدن ( جلسه اول بخش دوم )

در قرن دوازدهم میلادی یکی از پادشاهان انگلستان قراردادی را منعقد کرده بود. اما با روی کار آمدن جانشین او، پادشاه جدید این قرارداد را بی‌اعتبار اعلام کرد، زیرا آن را مخالف منافع خود می‌دانست. یکی از طرف‌های قرارداد که از فسخ آن زیان دیده بود، به دادگاه شکایت برد. همین واقعه زمینه‌ساز یکی از بحث‌های مهم حقوقی و سیاسی قرون وسطی شد.
نکتهٔ قابل توجه این است که در همان قرن دوازدهم، یک فرد می‌توانست از پادشاه کشورش شکایت کند. اما مسئلهٔ اصلی این پرونده چیزی فراتر از اختلاف قراردادی بود: یک طرف قرارداد شخص شاه به‌عنوان فرد انسانی بود و از سوی دیگر، همان شاه در مقام سلطنت قرار داشت. این دوگانگی، چالش بزرگی برای حقوق‌دانان و اندیشمندان زمانه ایجاد کرد.
دادگاه مدت‌ها ادامه یافت و شخصیت‌های برجسته‌ای چون حقوقدانان، نمایندگان کلیسا و خبرگان سیاسی در آن حضور داشتند. در جریان مباحث، این ایده مطرح شد که شاه در حقیقت دو بُعد یا «دو بدن» دارد:
بدن طبیعی و انسانی، یعنی فردی میرا و فانی همچون سایر انسان‌ها.
بدن سیاسی و سلطنتی، که نماد اقتدار و تداوم حاکمیت است و حتی با مرگ یا تغییر شخص پادشاه از بین نمی‌رود.
از دید این متفکران، بدن سلطنتی شاه چیزی لطیف و برتر است، مشابه با برداشت مسیحی از جسم دوگانهٔ مسیح (انسانی و الهی). بنابراین، حتی اگر شاه به‌عنوان فرد قرارداد ببندد یا تغییر کند، مقام سلطنت و اعتبار سیاسی او همچنان پابرجاست. در نتیجه هیچ دادگاه یا قانونی نمی‌تواند قراردادی را که از سوی مقام سلطنتی بسته شده به دلیل تغییر شخص پادشاه، باطل اعلام کند.
این بحث، به تدریج در قالب نظریهٔ مشهور «دو بدن شاه» (The King’s Two Bodies) شکل گرفت که بعدها توسط حقوق‌دانانی چون ارنست کانتورویچ به‌طور مبسوط بررسی شد. اهمیت این نظریه در آن است که میان شخص پادشاه و نهاد سلطنت تمایز قائل می‌شود. به بیان دیگر، شاه از یک سو فردی است که ممکن است بمیرد، ولی از سوی دیگر حامل نهادی است که فراتر از زمان و افراد، تداوم می‌یابد.
این دیدگاه زمینه‌ای فراهم کرد تا مفهوم «حاکمیت» در اندیشهٔ سیاسی اروپا قوت گیرد و سلطنت به‌عنوان نهادی مستقل و پایدار، جدای از شخص پادشاه، درک شود. همین تفکیک بعدها به رشد حقوق عمومی و تئوری دولت مدرن کمک شایانی کرد.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
دکتر سید جواد طباطبایی (۱۴ دسامبر ۱۹۴۵–۲۸ فوریه ۲۰۲۳) استاد و پژوهشگر برجسته فلسفه سیاسی در دانشگاه تهران بود . او دکترای فلسفه سیاسی خود را از دانشگاه سوربن فرانسه گرفت و به‌عنوان معاون دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران فعالیت می‌کرد . طباطبایی بیش از ۲۰ کتاب تألیف کرد و نظریه «زوال اندیشه سیاسی در ایران» را مطرح نمود؛ وی با رویکردی هگلی، به بررسی علل عقب‌ماندگی سیاسی و فکری در ایران پرداخت . آثار او مانند «جدال قدیم و جدید» و «تاملی درباره ایران» تأثیر زیادی بر مباحث مدرنیته در ایران داشتند . طباطبایی را یکی از اصلی‌ترین متفکران سیاسی معاصر ایران، به‌ویژه در زمینه فلسفه تاریخ و مدرنیته می‌دانند.
#دکتر_طباطبایی #دکتر_جواد_طباطبایی #ژان_بدن
#ماکیاولی #حاکمیت #جمهوری #قدرت
#پادشاه #الهی