Akıl, İlim, Dindarlık, Tasavvuf, Ahmet Yesevi, Maturidi, Yunus Emre - Sönmez Kutlu

Türkiye’de son zamanlar da gelişen hadiselere baktığımız zaman akıl aleyhtarlığı bir dindarlık aşılanmak istenmektedir.

Akla dayanmayan, ilme dayanmayan bir dindarlık baş belasıdır.

İlmi olmayanın ibadeti de sakattır, imanı da sakattır. İmam Maturidi bir ifadesinde şöyle der İman akli olmalıdır akılla her insan inancını temellendirebilmelidir. Eğer bir insan inancını ilmiyle, aklıyla temellendiremiyorsa onun imanı geçersizdir. Çünkü İslama ve imana karşı çıkan kişilerle karşılaştığında imanını savunamayacaktır. Onun için akli iman gereklidir. Daha sonraki Maturidi alimler bunu biraz yumuşatmışlar imanı geçerlidir ama taklidi iman olur günahkardır demişler. Bakın yine bir eleştiri var. İşte biz imanımızıda akılla temellendirmiş idik. Buna bir örnek Yunus’un İslam anlayışını, Ahmet Yesevi'nin İslam anlayışını verebiliriz. Bakın ben Ahmet Yeseviyi de Maturidiyi de Yunusu da Hacı Bektaşı da Mevlanayı da yetiştiren Müslüman Türk kültürünün bir ürünü olduğunu bu kültürün bu değerleri yetiştirdiğini söylüyorum. Ve bizim sufilikte olan akla son zamanlardakinin kastetmiyorum Ahmet Yesevi'nin şahsında yunusun şahsındaki akla ve ilime verilen önemi çok kısa olarak açıkladığımda Türk toplumundaki dindarlığın tasavvufi boyutuyla, fıkıh boyutuyla ve itikat boyutuyla ne kadar insicamlı olduğunu göreceksiniz.

Hepiniz biliyorsunuz Ahmet Yesevi'nin Divanı Hikmet’i var ama Divanı Hikmet çok rivayetlere dayalı bir şey olduğu için sıhhati açısından ve kendi geçirdiği değişimler açısından tartışmalı yerleri vardır. Fakat Risaletun Nushiyye diye bir başka eser vardır. Bakın Türk toplumunun kültürel ve toplumsal yapısının dini anlatmak için yazılan bir esere nasıl yansıdığını görmeniz açısından çok önemli. Orada insan vücudunu bir gönül mülküne benzetir. Bu mülkte bu devlette bu memlekette bu ülkede iki tane sultan vardır. Birisi rahmani özellikleri öne çıkaran onu da bir orduya benzetir der ki onun on üç bin tane eri vardır. İşte şu kadar komutanı vardır. Diğeri sol tarafı ise şeytani hasletleri öne çıkarır ama der ki onun da 9 tane her birinde biner er dokuz bin tane eri vardır.

Bu neyi gösterir Türk toplumlarının askeri sistemini gösterir.
Onunla topluma ahlak dersi vermeye çalışıyor. Ve der ki diğerlerinden farklı olarak bakın bizim tasavvufi anlayışımız önceleri bu kadar yozlaşmış değildi. Der ki insan mülkünde, vücudunda iki ayrı güç bir biri ile mücadele etmektedir. Tasavvufi eserlerinin, tasavvuf kültürünün tamamında bu olay iyi ile kötülerin mücadelesi olarak sunulur. Ama Yunus Emre’nin Risaletin Nushiyesine baktığımız zaman bu olay farklı sunulmaktadır. Çünkü Maturidi akılcılığının yansımaları vardır. Der ki asıl bu iki sultan arasındaki mücadelede vücudun insanın asıl sultanı akıldır iyiliğe ve kötülüğe karar verecek o’dur bu da Allah’tan gelmektedir. Bakın sufiliği bile farklı anlamışız. Öyle aklı bırakıp her şey gönül işidir bilmem nedir diyerek din olmaz.

Tekrar söylemek istiyorum Aklın olmadığı ilmin olmadığı bir dindarlık baş belasıdır.
Maturidi Yesevi Otağı İlmi ve Kelami Araştırmalar Derneği http://maturidiyeseviotagi.com/