علی افشاری: پهلوی و تصویرسازی غلط از احمدشاه قاجار

امروز (نهم اسفند) ۹۴ سال از مرگ احمد‌شاه آخرین سلطان قجری در پاریس می‌گذرد. در مورد وی تصویرسازی غلطی انجام گرفته که عمدتا محصول تاریخ‌سازی جعلی حکومت پهلوی است. اگرچه احمدشاه بیش از حد خوشگذران بود و در حکمرانی هم جدیت نداشت اما ویژگی‌های مثبتی هم داشت. نخست، فرد آداب‌‌دان، نرم‌خو و‌ اهل مدارا بود. ‌پرورش و تربیت خوبی یافته بود. در شرایطی در دربار بزرگ شده‌ بود که شاه مطلقه قدرقدرت بعد از شکست استبداد صغیر و بازسازی مشروطه به حاشیه رانده شده بود. او در مجموع به حقوق مدنی ‌و آزادی‌های سیاسی باور داشت و اهل استفاده ار قوه قهریه و ارعاب نبود. در برابر توهین روزنامه نگاران یا سکوت در پیش گرفت و یا به دادگستری شکایت کرد. اگرچه او نیز در دوره سلطنت مداخلاتی داشت اما در مجموع پذیرای کلیت حکمرانی مشروطه شده بود. او مسئولیتی در تصمیم‌گیری‌ها نداشت و آنها را به دولت‌ها واگذار کرده بود.
‏بحث بی‌کفایتی در مورد او صدق نمی‌کند. احمدشاه قرار بود و خودش نیز رضایت داده بود تا شاه مشروطه باشد و حکمرانی نکند.
‏البته ایراد جدی که به او وارد است، محافظه‌کاری و مداخلات محدود برای جلوگیری از تغییرات جدی و تصمیمات بزرگ سیاسی بود که در ناپایداری دولت‌های بعد از استبداد صغیر تا کودتای ۱۲۹۹ اثرگذار بود. همچنین در ثروت‌اندوری حریص بود؛ اگرچه به مراتب کمتر از اغلب اسلافش و رضا شاه گرفتار این آفت حکمرانی بود.
‏او در نهایت حاضر به قبول خواسته‌های دولت وقت بریتانیا نشد و تا حدی در برابر آنها مقاومت کرد. این عامل در کنار انقلاب اکتبر روسیه موازنه قوای خارجی را به ضرر وی تغییر داد که در از دست دادن تاج و تخت آباء و اجدادی بیشترین نقش را داشت.
‏احمدشاه به استقلال کشور و عدم وابستگی به کشورهای بیگانه توجه داشت. پیشنهاد آتاتورک برای حمایت نظامی جهت به دست آوردن دوباره سلطنت را نپذیرفت.
‏او فرد باهوشی بود؛ اگرچه صلابت و اقتدار شخصیتی نداشت. اما در دوره زندگی در فرانسه در رشته حقوق در دانشگاه پاریس فارغ‌التحصیل شد و به شغل وکالت پرداخت. از این طریق و فعالیت در بورس توانست برای خودش منابع مالی ایجاد کند و بعد از خلع غیرقانونی از سلطنت به خودش متکی باشد.
‏آشنایی‌زدایی تاریخی و ‌انصاف حکم می‌کند تا در قضاوت تاریخی در مورد او تجدید نظر شود. کارنامه او خاکستری است اما اگر سلطنت مشروطه وی ادامه پیدا می‌کرد و یا پایان قاجار منتهی به استقرار جمهوری می‌شد، ایران الان وضعیت بهتری می‌داشت.