Naqsh-e-Noor Ep.11

In Episode 11 of Naqsh-e-Noor, we continue our journey through Pakistan’s historic Sikh heritage with my friend Nishan Singh from Australia. Starting from Gurdwara Babi Di Ber in Sialkot, we travel towards the Pakistan–India border villages like Saleh Pur and Rahis Ma. Once home to sacred Gurdwaras – Gurusar, Tali Sahib, and Kund Sahib – today, they exist only in memories and history books.

We meet locals who share vivid accounts of the past, learn about Maharaja Ranjit Singh’s beautiful sarovar, and visit Chaprad village near the border. Along the way, we discover an old temple, the historical site of Tilak Pur, and remains of a fort from Maharaja’s era.

This episode uncovers lost heritage, oral histories, and forgotten landmarks hidden along the border.

⸻

اردو:

نقشِ نور کی قسط نمبر 11 میں، میں اور میرا دوست نشان سنگھ آسٹریلیا سے پاکستان کی سکھ وراثت کے تاریخی سفر کو جاری رکھتے ہیں۔ گوردوارہ بابی دی بیر سیالکوٹ سے روانہ ہو کر ہم پاکستان بھارت بارڈر کے قریب گاؤں سالے پور اور رہیسمہ پہنچے، جہاں کبھی گروسر، ٹالی صاحب اور کنڈ صاحب جیسے مقدس گردوارے موجود تھے۔

ہمیں مقامی بزرگ ملے جنہوں نے ماضی کی یادیں تازہ کیں اور مہاراجہ رنجیت سنگھ کے خوبصورت سروور کے بارے میں بتایا۔ ہم چپراد گاؤں گئے، ایک پرانا مندر دیکھا، اور تلک پر کے تاریخی مقام پر پہنچے جہاں کبھی ایک قلعہ تھا جو اب صرف تاریخ میں باقی ہے۔

یہ قسط بارڈر کے گمشدہ گردواروں، زبانی تاریخ اور بھولی بسری یادگاروں کو دوبارہ زندہ کرتی ہے۔

⸻

Gurmukhi:

ਨਕਸ਼-ਏ-ਨੂਰ ਦੇ ਐਪੀਸੋਡ 11 ਵਿੱਚ, ਮੈਂ ਅਤੇ ਮੇਰਾ ਦੋਸਤ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਿੰਘ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਤੋਂ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਿੱਖ ਵਿਰਾਸਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਫ਼ਰ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦੇ ਹਾਂ। ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬੀ ਦੀ ਬੇਰ ਸਿਆਲਕੋਟ ਤੋਂ ਚੱਲ ਕੇ ਅਸੀਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ-ਭਾਰਤ ਬਾਰਡਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪਿੰਡ ਸਾਲੇ ਪੁਰ ਅਤੇ ਰਹੀਸ ਮਾਂ ਪਹੁੰਚੇ, ਜਿੱਥੇ ਕਦੇ ਗੁਰਸਰ, ਟਾਲੀ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਕੁੰਡ ਸਾਹਿਬ ਵਰਗੇ ਪਵਿੱਤਰ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ।

ਸਾਨੂੰ ਸਥਾਨਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਮਿਲੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸੁੰਦਰ ਸਰੋਵਰ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ। ਅਸੀਂ ਚਪਰਦ ਪਿੰਡ ਗਏ, ਇੱਕ ਪੁਰਾਣਾ ਮੰਦਰ ਵੇਖਿਆ ਅਤੇ ਤਿਲਕ ਪੁਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ, ਜਿੱਥੇ ਕਦੇ ਇੱਕ ਕਿਲ੍ਹਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਜੋ ਹੁਣ ਸਿਰਫ਼ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਬਚਿਆ ਹੈ।

ਇਹ ਐਪੀਸੋਡ ਬਾਰਡਰ ਦੇ ਗੁੰਮ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ, ਮੌਖਿਕ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਭੁੱਲੀਆਂ ਯਾਦਗਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਜ਼ਿੰਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।