XORDALILAR TIPI - LANSETNIK TUBAN TUZILGAN XORDALI HAYVON | ХОРДAЛИЛAР ТИПИ - ЛAНСЕТНИК.

XORDALILAR TIPI - LANSETNIK TUBAN TUZILGAN XORDALI HAYVON | ХОРДAЛИЛAР ТИПИ - ЛAНСЕТНИК ТУБAН ТУЗИЛГAН ХОРДAЛИ ҲAЙВОН. Bosh skeletsizlar kenja tipi: Bosh skeletsiz xordalilarning bosh miyasi va bosh skeleti rivojlanmagan. Xorda skeleti hayoti davomida saqlanib qoladi. Bosh skeletsizlar kenja tipiga faqat lansetniklar sinfi kiritiladi. Xordalilar tiрi lansetniklar, tog‘ayli baliqlar, suvda hamda quruqlikda yashovchilar, sudralib yuruvchilar, qushlar va sutemizuvchilar sinflariga ajratiladi. Ularnig o‘q skeleti tana bo‘ylab o‘tgan xordadan iborat. Xorda ustida nerv nayi, uning ostida ichak joylashgan. Jabra yoki o‘pka bilan nafas oladi.
Lansetnik – tuban tuzilgan xordali hayvon. Yashash muhiti va tashqi tuzilishi. Lansetniklar tropik va mo‘tadil iqlimli dengizlar, shu jumladan, Qora dengizda tarqalgan. Och pushti rangli shaffof, tanasining uzunligi 4–8 sm bo‘lib, ikki yoni yassi, oldingi va keyingi tomonlari biroz ingichkalashgan (57-rasm). Teri burmalari bilan qoplangan dum suzgichi esa qo‘sh tig‘li jarrohlik asbobi – lansetga o‘xshaydi. Lansetnik hayotining ko‘p qismini dengiz tubidagi qumga ko‘milgan holda o‘tkazadi. Qumdan faqat lansetnikning oldingi og‘iz tomoni chiqib turadi. Og‘iz teshigi 10–20 juft paypaslagichl ar bilan o‘ralgan. Xordasi va muskullari. Lansetnik xordasi tanasining orqa to-moni bo‘ylab o‘tgan pishiq o‘qdan iborat. Xorda tig‘iz joylashgan maxsus hujayralardan iborat bo‘lib, ichki organlar uchun tayanch vazifasini o‘taydi; tanani egiluvchan qilib turadi. Lansetnik va unga o‘xshash tuban tuzilgan xordalilarning xordasi butun hayoti davomida saqla nib qoladi. Bosh miyasi va bosh skeleti bo‘lmaydi. Shuning uchun lansetniklar bosh skeletsiz xordalilar kenja tiрiga kiradi. Lansetnikning muskullari ikki yon tomonida tana bo‘ylab uzun tasma shaklida joylashgan. Lansetnik juda oddiy harakatlanadi: tanasini u yoki bu yoniga egib suzib yuradi yoki qumni yorib kirib oladi. Hazm qilish sistemasi. Og‘iz teshigi maxsus chuqurcha – og‘iz oldi voronkasida joylashgan bo‘lib, paypaslagichlar bilan o‘ralgan. Paypaslagichlarning harakati tufayli suv og‘iz teshigiga haydaladi. Juda mayda plankton organizmlar suv oqimi bilan og‘iz orqali halqumga o‘tadi va uning devoriga ilakishib qoladi. Oziq luqmalari halqumdan ichakka tushib hazm bo‘ladi. Suv esa halqum devoridagi jabra teshiklari orqali chiqib ketadi. Hazm bo‘lmagan oziq qoldiqlari dum suzgich ostida joylashgan orqa chiqarish teshigi orqali tashqariga chiqarib yuboriladi.Nafas olish organlari. Lansetnik halqumi ikki yoni bo‘ylab juda ko‘p tirqishsimon jabra teshiklari joylashgan. Jabra teshiklarini tashqi tomondan qoplab turadigan teri burmalari jabraoldi bo‘shlig‘ini hosil qiladi. Jabra teshiklari devori juda ko‘p mayda qon tomirlari – kapillyarlar bilan qoplangan. Kapillyarlar devorida qon bilan suv o‘rtasida gaz almashinuvi sodir bo‘ladi. Teri burmalari jabralarga qum kirishiga yo‘l qo‘ymaydi.Qon aylanish sistemasi hamma xordalilarniki singari yopiq bo‘ladi. Lekin qon yagona qon aylanish sistemasi bo‘ylab harakatlanadi. Asosiy qon tomirlari qorin va orqa aortalardan iborat. Karbonat angidrid bilan to‘yingan qon qorin qon aortasi orqali old inga, jabra kapillyarlariga oqadi. Jabralarda qon karbonat angidridni suvga berib, kislorod bilan to‘yinadi va orqa aortaga chiqadi. Bu tomirdan qon kichikroq tomirlar orqali tanaga tarqaladi. To‘qimalarda karbonat angidrid bilan to‘yingan qon qorin aortasiga oqib keladi. Lansetnikning yuragi bo‘lmaydi. Yirik tomirlar devorining qisqarishi tufayli tomirlarda qon oqib turadi.Ayirish organlari. Lansetnikning ayirish organlari halqali chuvalchanglarnikiga o‘xshash tuzilgan naychalardan iborat. Naychalar halqum bo‘ylab joylashgan jabraoldi bo‘shlig‘iga ochiladi.
Nerv sistemasi xorda ustida joylashgan, tana bo‘ylab ketgan nerv nayidan iborat. Nerv nayidan ichki organlar va tana sirtiga juda ko‘p nervlar tarqaladi. Sezgi organlari kuchsiz rivojlangan. Teri ostida nerv nayi bo‘ylab bir tekis joylashgan yorug‘lik sezuvchi hujayralar ko‘rish vazifasini bajaradi. Bu hujayralar faqat yorug‘likni sezadi. Bezovta bo‘lib qumdan chiqqan lansetnik yorug‘dan qochib, tezroq qumga ko‘milib oladi. Teri sirtida joylashgan nerv hujayralari kimyoviy va mexanik ta’sirlarni sezadi.Lansetnikning umurtqasiz hayvonlarga o‘xshashligi. Lansetnik ni rus olimi akademik A. O. Kovalevskiy kashf qilgan. Lansetnik tuzilishi ning ko‘p belgilari xordasining bo‘lishi, nerv sistemasining naysimon bo‘lib, tanasi orqa tomonida joylashganligi bilan xordali hayvonlarga o‘xshaydi.
Yangi bo‘lsangiz kanalimizga obuna bo‘lishni unutmang!
👍Layk tugmasini bosishni unutmang !
🔥Ajoyib kommentlaringizni qoldiring...
Kuningiz xayrli o‘tsin!
Hurmat ila BIOLOGUZ
►ТЕЛЕГРАМ КАНАЛИМИЗ: https://t.me/uzbiolog
►ИНСТAГРAМ СAҲИФAМИЗ:   / uzbiolog  
►Хамкор Каналларимиз: https://bit.ly/32ibaXL - Android Apk Ilovalar Sayti.
►Хамкор Каналларимиз: https://t.me/zverremix - Remix Musiqalar.
#lansetnik #uzbiolog #biologuz #xordalilartipi #boshskeletsizlar