Afghanistan - Herat - Pottery | از خاک تا زیبایی و شکوه - سفالگری - افغانستان

سُفال گری ساختن ظروف با گِلِ رس است و به ظرف ساخته شده از این طریق سفال می‌گویند.از مشهورترین سفالینه‌ها می‌توان به کوزه و پیاله سفالین اشاره کرد. پیش از رواج شیشه سفالینه‌ها رایج‌ترین مظروفات بشر بودند. مرغوب‌ترین خاک در صنعت سفالگری خاک رس می‌باشد که به دلیل وجود مقادیر بالای آهن در آن، به رنگ سرخ است.
بی شک یکی از قدیمی ترین هنرها و صنایع بشری سفالگری است که در مواردی حتی به اعتبار کشف نمونه هایی از آن قدمت و پیشینه تمدنی را هم تعیین کرده اند. اولین نمونه های سفالی مربوط به 8000سال قبل از میلاد مسیح است که بدون استفاده از چرخ ساخته شده است و در کنار آتش و بدون کوره پخته می شده است.
در بسیاری از موارد انسان اولیه به تقلید از سبدهایی که با استفاده از ترکه نازک درختان ساخته میشده است سفالینه ها را می ساخت و در برخی از موارد از سبدها بعنوان قالب استفاده می کردند.در 3500ق.م چرخ سفالگری ساده ای اختراع می شود که موجب تحولی شگرف در هنر سفال می گردد.
پس از آن انواع تکنیکهای تزئین و رویه آرایی مثل نقاشی، حکاکی و برجسته کاری روی سفال به وجود می آید. پس از کشف چرخ، پیدایش و کاربرد لعاب مهمترین تحول در زمینه سفالگری محسوب می شود. ماده اولیه کار سفالگری گل است که از ترکیب انواع خاکها با آب به دست می آید.
خاکهای مورد مصرف به دو دسته تقسیم می شوند: اولیه مثل کائولین، خاک سفید، و خاک آستون ور که برای ساخت سرامیک به کار می روندو خاکهای ثانویه مثل رس که برای ساخت سفال به کار می رود.
محصولات سفال و سرامیک به طور معمول به روشهای مختلف ساخته می شوند که عبارتند از: روش فشاری، روش ورقه ای، روش لوله ای، روش چرخکاری،روش دوغابی. که روشهای فشاری، ورقه ای، لوله ای بیشتر با مهارت دستان هنرمند و استفاده از قوه ذوق و خلاقیتوی شکل می گیرد.
روش چرخکاری همراه بااستفاده از چرخ سفالگریمی باشد. در روش دوغابی که برای تهیه سرامیک به کار می رود، دوغاب تهیه شده در قالب هایی از جنس گچ ریخته شده و به این وسیله به آن شکل می دهند. پس ازاجرا سفال و سرامیک خام حاصل را درکوره با دمای 950 الی 1000 درجه سانتی گراد می­پزند. فراورده حاصل را بیسکوئیت می نامند که برای مراحل لعابدادن و انواع رویه آرایی­ها و تزئین استفاده می­شود.
انسان‌های اولیه از آن زمان که به فکر ذخیرهٔ آب و غذا افتادند و به خاصیت چسبندگی و شکل‌گیری گل رس پی بردند ظرف‌های سفالی را به شکل‌های گوناگون ساختند.
با گذشت زمان و گسترش زندگی، سفالگری هم تکامل یافت. انسان‌های آفریننده با دست‌هایشان بر ظرف‌های گلی نقش و نگارهایی کشیدند و آن‌ها را با رنگ‌های گوناگون آراستند.
ساختن ظروف سفال متعلق به زمانی است که انسان در دشت زندگی می‌کرد و روستای اولیه شکل گرفته‌است و یکجانشینی بوده‌است. این ظروف معمولاً برای نگهداری مواد غذایی ساخته شده‌است. ظروف سفالی خاصیت فاسد نشدنی دارند؛ اما از سویی به دست آوردن این ظروف، امکان تعبیر و تفسیر بخش‌های مهمی از زندگی انسان‌های اولیه را فراهم آورده‌است.
صنعت کلالی (سفال‌گری) و استفاده از ظروف گِلی در افغانستان، پیشینه طولانی دارد. صنعتی که هنری بومی با سابقه تاریخی است و روزگاری کوزه کلالی آب سرد تابستان‌ها و کاسه‌های گلین منقش با رنگ‌های زنده، زینت دسترخوان مردم بود. این هنر امروز تقریباً فراموش شده و جای خود را به محصولات خارجی داده است.
ساخت ظروف سفالی از جمله صنعت کهن و قدیمی مردم افغانستان است؛ظروف گلی و صنعت سفالگری در افغانستان سابقه تاریخی و طولانی دارد. آثار به دست آمده در تپه آی خانم تخار، مندیگک، طلاتپه جوزجان، عینک لوگر، بگرام، بلخ و قندهار و آثار تاریخی اطراف مجسمه‌های بودا در بامیان نشان می‌دهد که صنعت کلالی از هزاران سال پیش در این خطه رواج داشته و استفاده می‌شده است.
سفال گری در افغانستان شاید آخرین رمق‌هایش را تجربه کند، اما آنچه یادگار تاریخی مردم خواهد ماند، رنگ‌ها و نقش‌ها و نگاره‌های زنده و دینامیک این هنر است که روایتی از روزگار رنگین نیاکان ما حکایت می‌کند.

#afghanistan
#handmade
#pottery