τέσσερις δρόμοι για τον Ερωτόκριτο (Νίκος Ξυδάκης)

Ο Ερωτοκριτος είναι ένα ελληνικότατο ποίημα, που ακολουθεί την ελληνικη παραδοση (δημοτικη και λογια) και με τροπο ιδιοφυη αναπαριστα και προβαλει μεσα από το θεμα του ερωτα και του πολεμου, μιαν ολοκληρη εποχη και γινεται με τη σειρα του προτυπο, ποιητικο, γλωσσικο, αισθητικο. Είναι ένα κορυφαιο ποιημα, προϊον της πνευματικης ανθησης ενός ολοκληρου εθνους.

Πρωτο μερος 2216 στιχοι. Δεύτερο μερος 2464 στιχοι. Τριτο μερος 1760 στιχοι. Τεταρτο μερος 2022 στιχοι και πεμπτο μερος 1548 στιχοι.

ο Νίκος Ξυδάκης και η μουσική του σύνθεση με θέμα τα πορτρέτα των αφεντόπουλων και των ρηγάδων από τα διάφορα μέρη της Ελλάδας, που κονταροχτυπιούνται στον αγώνα που έχει οργανώσει ο πατέρας της Αρετούσας για να τη διασκεδάσει. Κύρια φωνή στη σύνθεση είναι ο Αλκίνοος Ιωαννίδης, σ' έναν διάλογο με τον συνθέτη.

Μέσα σε τούτον τον καιρόν ήρθεν εκείνη η ώρα,
να μαζωχτούν οι Στρατηγοί, ν' αναγαλλιάσει η Χώρα,
να κονταροκτυπήσουσι, τα Δώρα να κερδέσουν,
να τιμηθούσιν οι καλοί, να ντροπιαστού' όσοι πέσουν.

Ο πρώτος οπού μ' Αφεντιές ήρθε την ώρα εκείνη,
ήτονε τ' Αφεντόπουλον από τη Μυτιλήνη.
Εις ένα-ν άλογο ψαρό πιτήδειος Καβαλάρης,
όμορφος, αξαζόμενος, κ' ερωτοδιωματάρης.

Τα ρούχα οπού σκεπάζασι 'ποπάνω τ' άρματά του,
μπλάβα με τ' άστρα τα χρουσά [ήσα' για] φορεσά του.


Πάλι ξοπίσω του αυτουνού επρόβαλε κοντάρι,
κι άλογο κόκκινο, ψηλό, μ' όμορφο Καβαλάρη.
Τ' όνομά του ελέγασι Φιλάρετον οι άλλοι,
είχεν αντρειά και δύναμι, και πλουμισμένα κάλλη.

Τούτ' ήταν τ' Αρχοντόπουλο που όριζε τη Μοθώνη,
πάντά'χει λογισμούς τιμής, πάντα ψηλά ξαμώνει.
Ήτονε χρυσοκόκκινη η φορεσά οπού εφόρει,
χάρισμα του την ήκαμε μια πλουμισμένη κόρη.

Στην κεφαλή του η σγουραφιά, που ηθέλησε να βάλει,
ήδειχνε πως μαραίνεται για μιας νεράιδας κάλλη.


Με σπούδα και με βιά πολλή επρόβαλε ως λιοντάρι
ο Αφέντης της Μακεδονιάς, τ' όμορφο παλικάρι.
Και τ' όνομά του το γλυκύ το λέγαν Νικοστράτη,
η φορεσιά του ήταν χρυσή, όλο καρδιές γεμάτη.

Με σπούδα και με βιά πολλή επρόβαλε ως λιοντάρι
ο Αφέντης της Μακεδονιάς, τ' όμορφο παλικάρι.
Ήτονε εικοσιενούς χρονού, όμορφος κοπελιάρης
πολλά μεγάλης δύναμης, πολλά μεγάλης χάρης.

Τραγουδιστής, ξεφαντωτής, και νυχτογυρισμένος,
στου Πόθου τα στρατέματα πολλά βασανισμένος.


Ωσά φεγγάρι λαμπυρός εφαίνετο στη μέση
εις Καβαλάρης, κ' ήρχετο την Τζόγια να κερδέσει,
σ' ένα φαρί μαυρόψαρο, όμορφο και μεγάλο,
πηδώντας και χλιμίζοντας ήκανε κάθε ζάλο.