Tuhaf Atmosferik Fenomenler

Cambly’deki %55 indirimle İngilizce konuşmaya başla! https://cambly.biz/55b İndirim kodu: 55b
Cambly Kids’teki 1 aylık tanışma paketi indirimini kaçırma! https://cambly.biz/hava İndirim kodu: hava
Kampanya 17 Temmuz'da başlayacak (iş birliği)
---
Bazı doğa olayları o kadar ender ki, bırakın canlı canlı tanıklık etmeyi, muhtemelen onların fotoğraflarını dahi hiç görmediniz. Hatta öyle ki, bilim insanları bile uzunca bir süre varlıklarından emin olamadılar. Bir dedikodudan ibarettiler! Böyle bir şeyi gördüğünüzü arkadaşlarınıza anlattığınızda, hiçbiri size inanmazdı…

LOOMING ve FATA MORGANA
Tabii bir de gördüğümüzü sandıklarımız var! Uçan bir gemi… Denizin üzerinde havada duruyor! Bu nasıl mümkün olabilir ki? Bu gemi aslında tabii ki de hava durmuyor. Şartlar uygun olduğunda atmosferik kırılmalar öyle bir şekilde gerçekleşiyor ki, gemi olduğu yerden daha yüksek görünüyor. Bu yüzden gemiyi, denizin üzerinde değil de havada duruyor gibi algılıyoruz. Buna ‘looming’ deniyor.

RED SPRITES
Bunlardan biri ‘red sprites’. İlk raporlar taa 1886’lara kadar gidiyor. Nobel ödüllü C.R.T Wilson 1925’de teorik olarak atmosferin üst katmanlarında ilginç bir elektrik boşalması olması gerektiğini öngörmüş. Tıpkı yıldırım gibi ama çok daha yükseklerde. Hatta 1956’da da buna tanıklık ettiğini bile söylemiş. Bugün ‘red sprite’ların atmosferin üst katmanlarında, mezosferde gerçekleşen elektrik boşalmaları olduğunu biliyoruz. Dev fırtına bulutlarının, cumulonimbus’ların üzerinde gerçekleşiyor. Fakat her fırtına bulutunda da olmuyor. Hatta çoğunda yok. Çok da yükseklerde, bulutların üzerinde olduklarından, haliyle aslında bunları yerden değil, yukarıdan görmek daha kolay! Tabii öyle kolay olsaydı… Çünkü hem çok ender gerçekleşiyorlar hem de çok hızlı gerçekleşiyorlar. Onu bulması bile bir mesele. Bulsanız da fotoğrafını çekmesi mesele! Fakat 2019’da önemli bir gelişme yaşandı. Saniyede 100.000 kare çeken bir kamera ile ‘red sprite’lar yakalandı. İşte o görüntüler.

IŞIK SÜTUNLARI
Tabii öte yandan o kadar da ender olmayan, ama yine çoğumuzun hiç görmediği başka şeyler de var. Kışın kapıyı açıp dışarı çıksanız ve şöyle bir manzarayla karşılaşsanız, ne düşünürdünüz? Eyvah uzaylılar geldi! Hem de arka bahçeye inmişler! Tabii bu doğru olsaydı bu listede en ender o olurdu sanırım 🙂Bunlar aslında ‘ışık sütunları’ (light pillars). Bu öyle tepeye doğru çıktığı görünen ışıklar da aslında şehirdeki bildiğimiz ışıklandırmalar. Sokak lambası, ev ışığı falan yani… Bu ışıklar havadaki bazı özel buz kristalleri sayesinde gökyüzünde öyle bir ilerliyor ki, sanki birisi gökyüzüne adeta devasa, renkli fenerler tutmuş gibi!

SIRADIŞI GÖKKUŞAKLARI
Şimdi hepimizin gözünün önünde saklanan bir fenomenden bahsedeceğim. Gökkuşakları. Evet, hepimiz onun ne olduğunu çocukluğumuzdan beri biliyoruz. Newton da beyaz ışığı bir prizmadan geçirdiğinde, onun farklı renklere ayrıldığını gördü. Yani farklı dalga boylarına… En büyük dalga boyu kırmızıdan, sırasıyla en düşük dalga boyu maviye doğru… Fakat gökkuşakları çok karmaşık olabilir. Mesela hiç düşündünüz mü, kırmızı veya mavinin ötesinde ne var? Biz bunu aslında biliyoruz. Elektromanyetik spektrumda, kırmızı ve mavi arası, bizim renk olarak adlandırdığımız şeyler, aslında küçücük bir görsel bölge. Kırmızının ötesinde kızılöte var. Mavinin ötesinde, moröte. Peki kızılöte ve moröte, gökkuşaklarında da var mı?

IŞILDAYAN BULUTLAR
Gel gelelim, gökkuşaklarıyla ilgili en çok beğendiğim şeylerden birine. Aslında gökkuşağı değil bu göstereceğim ama renkleri nedeniyle onu andırıyor. İsmini de oradan alıyor, iridescent, yani ışıldayan, renkler saçan…
İşte karşınızda Irisdescent Pileus bulutları… Adeta gökkuşağını bulutlara giydirmiş gibiler, öyle değil mi?

HALE
Peki bu su ya da buz tanecikleri küçük değil de büyük olursa ne olur? O zaman da haleler oluşur. Muhtemelen bunu görenlerimizin sayısı diğerlerinden çoktur, çünkü çok daha yaygın gerçekleşiyor. Özellikle Ay’ın etrafında oluşan haleler oldukça meşhur. Birçok fotoğrafçı, bunları çekebilmek için yarışıyor. Tabii bunların da farklı çeşnileri var. 22 derece hale ve 46 derece hale. 22 derece olan çok daha yaygın. Her ikisinden de aslında yine altıgen buz kristalleri sorumlu. Bu sefer ışık sütunlarındaki gibi dikey bir hizalanma yok, rastgele dağılmış haldeler. Bu spesifik derecelerde olması da yine zaten altıgen yapı ve kırılmalarla alakalı.

GREEN FLASH
Gün batımını izlemeyi kim sevmez mesela. Güneş ufka yaklaştıkça, dünyanın küreselliğinden dolayı Güneş ışınları daha kalın bir atmosfer tabakasından geçmek zorunda kalır. E gökyüzü neden mavi? Çünkü mavi ışık, kırmızıya göre daha kolay kırılıyor, dağılıyor. Atmosferin kalınlığı artınca ne oluyor, daha çok mavi kırılıyor, Güneş’e geriye kırmızı ışık kalıyor haliyle. Hep izliyoruz işte. Bir gün doğumu, bir gün batımı.
---
Araştıran ve Yazan: Ögetay Kayalı
Düzenleyen ve Sunan: Barış Özcan
Kurgulayan: Alperen Çatak
---
Videonun tüm metni ve kullanılan kaynaklar:
https://barisozcan.com