Effective learning through the use of technology प्रविधिको प्रयोगले पढाई प्रभावकारी ।। शिव मावि

प्रविधिको प्रयोगले पढाई प्रभावकारी
अमरराज नहर्की
तनहुँ । तनहुँमा प्रविधिको प्रयोग गरिएको विद्यालयमा शैक्षिक अवस्था उकास्न मद्धत पुगेको पाईएको छ । व्यास नगरपालिका–१० दुम्सि स्थित शिव माध्यामिक विद्यालयले ‘पूर्ण प्रविधि मैत्री माध्यम’ बाट पढाई सञ्चालन गरेपछि पढाई प्रभावकारी भएकाले शैक्षिक अवस्था उकास्न मद्धत पुगेको नतिजाबाट देखिएको छ । कक्षा ४ बाट प्रथम श्रेष्णीमा उतिर्ण हुनु भएका शुसिल लामिछाने प्रविधीको माध्यमबाट कक्षा सञ्चालन भएपछि कक्षा ५ मा भने विशिष्ट श्रेणीमा उर्तिण भई कक्षा ६ मा पुग्नु भयो । कक्षामा प्रथम हुनु भएका लामिछाने प्रविधिले बुझ्न सजिलो भएकोले अङ्क धेरै ल्याउन सफल भएको बताउनुभयो ।
सोही कक्षामा अध्ययन गर्ने आशिक गिरी अध्ययन गर्ने बुझ्न सजिलो र पढ्न पनि रुची लाग्ने भएकोले पहिले भन्दा अङ्क धेरै ल्याउन सफल भएको गिरी बताउनुहुन्छ । ‘काठमाडौं सहरको बारेमा पढ्नु पर्दा पहिला चित्र मात्रै हेर्दा बुझ्न कठिन हुन्थ्यो अहिले भिडियोमा हेर्न, पढ्न र सुन्न पाइने भएकोले बुझ्न सजिलो भएको छ, गिरीले भन्नुभयो, त्यस्तै अन्य पाठहरु पनि भिडियोको माध्यमबाट बुझ्न सहज भएकोले नम्बर धेरै ल्याउन सजिलो भएको बताउनुभयो ।
कक्षा ९ पढ्ने प्रकृति सापकोटाले प्रत्येक विषयमा पहिले भन्दा १५ भन्दा बढी अङ्क ल्याउन सफल हुनु भएको छ । प्रोजेक्टरबाट भिडियो, अडियो, नक्सा चित्रहरु स्मार्ट बोर्डमा देख्न पाउँदा सम्झिन सजिलो भएकोले अङ्क वृद्धि भएको सापकोटाले बताउनुभयो । ‘स्मार्ट बोर्ड राखेपछि बुझ्न सजिलो भएको छ भने पढ्न पनि अल्छी लाग्दैन’ सापकोटाले भन्नुभयो । लामिछाने, गिरी र सापकोटाको जस्तै सो विद्यालयमा अध्ययन गर्ने विद्यार्थीको सिकाइ उपलब्धीमा वृद्धि भएको छ । सो विद्यालयले गत वर्ष देखि पूर्ण प्रविधिमा आधारित पढाई सञ्चालन गरेपछि पढाईमा विद्यार्थीको रुची बढेको पाईएको छ । पूर्ण प्रविधि अन्तर्गत कम्प्युटर, मल्टिबोर्ड, प्रोजेक्टरबाट पठन पाठन सञ्चालन गरिएको विद्यालयले जनाएको छ । स्मार्ट बोर्डमा शिक्षण सामग्रीका रूपमा परम्परागत सामग्रीभन्दा बढी सान्दर्भिक, उपयुक्त एवं प्रभावकारी रूपमा प्रयोग गर्न सकिएकोले पढाई प्रभावकारी भएको विद्यालयका प्रधानाध्यापक तिर्थराज परियारले बताउनुभयो । ‘प्रविधिको माध्यमबाट पढाई सञ्चालन गर्दा चित्र, रङ र ध्वनिको सम्मिश्रण हुने हुनाले प्रभावकारी शिक्षा प्रदान गर्न सम्भव भएको छ’ प्रधानाध्यापक परियारले बताउनुभयो । मल्टिमेडियोको माध्यमबाट कक्षा सञ्चालन गर्दा सकाईको अभिवृद्धि हुने, सिकाई गति वृद्धि भएको उहाँले बताउनुभयो । हाल स्मार्ट बोर्ड र मल्टिमिडिया प्रोजेक्टरबाट हुने पढाइले शिक्षणसिकाइ सहज बनेको अनुभव प्रधानाध्यापक परियारको छ । यसले सिकाइ उपलब्धिसमेत बढेको उहाँको ठम्याइ छ । शिक्षक एकोहोरो कराएर पढाउनुभन्दा प्रविधिमार्फत् श्रव्यदृश्यको आधारमा सिकाउँदा विद्यार्थीको पढाईमा ध्यान गएकोले प्रभावकारी भएको छ’ परियाले भन्नुभयो ।
विद्यालयका आईसिटी संयोजक विनोद पौडेलले पूर्ण प्रविधिमैत्री बनाई पठन पाठन भएको जानकारी दिनुभयो । कक्षा १ देखि ५ सम्म नेट सहित स्मार्ट टिभी र कक्षा ६ देखि १० सम्म स्मार्ट बोर्ड जडान गरिएको छ । राष्ट्रपति शैक्षिक सुधार कार्यक्रममा छनोट भई सङ्घीय सरकारले दुई पटक गरेर १३ लाख रुपियाँ विनोजित भई सोही रकमबाट विद्यालयलाई प्रविधिमैत्री बनाईएको संयोजक पौडेलले बताउनुभयो । ‘प्रविधिले कक्षाकोठाको शिक्षण सिकाइलाई पहिलेभन्दा रमाइलो, चाखलाग्दो त बनाएकै छ । यसले विद्यार्थीमा अनुसन्धान र खोज गरेर सिक्ने बानीको समेत विकास गरिदिएको छ’ आईसीटी संयोजक पौडेलले भन्नुभयो । नमुना बाल शिक्षा कार्यक्रम अन्तर्गत व्यास नगरपालिकालको सहयोगमा विद्युत सेवा अवरुद्ध भएको बेला कक्षा सञ्चालनको लागि सोलार प्यानल जडान गरिएको शिक्षक पौडेलले जानकारी दिनुभयो । यो विधिबाट शिक्षक केन्द्रित भन्दा पनि प्रविधि केन्द्रित हुने विद्यार्थीलाई आफैं सिक्न प्रोत्साहन गर्ने गरेको आईसीटी संयोजक पौडेलले बताउनुभयो । कितावी विषयबस्तु बाहेकका विषयमा अध्ययन गर्न, पढाईको क्रममा शिक्षकले गरेको सिर्जना, विद्यार्थीहरुले गरेको सिर्जनालाई सुरक्षित राख्नु, पुन प्रयोगमा ल्याउन, अरुलाई सिकाउन सजिलो बनाएको विद्यालयले जनाएको छ ।
नेपाली विषयको शिक्षिका विष्णुदेवी कँडेलले पाठ्यक्रम र पाठ्य पुस्तक बोक्नु पर्ने झन्झटबाट मुक्ति मिलेको बताउनुभयो । पाठ्यक्रमले तोकेको उद्धेश्य पुरा गन युगको आवश्यकता अनुसार आधुनिक प्रविधिलाई अपनाउनु पर्छ भन्ने अवधारणा अनुरुप प्रविधिको सहयोग भएकाले पठन पाठनमा सहज भएको बताउनुभयो । स्मार्ट बोर्डमा कथा, चुडकिलाहरु देखाउन सकिने भएकाले ध्यान तान्न सजिलो समेत भएको उहाँले बताउनुभयो । शिक्षक तथा विद्यार्थी दुवै अनुसन्धानात्मक बनेर नयाँ नयाँ कुरा खोजेर ज्ञान लिन सहज भएको शिक्षिकाा कँडेलले बताउनुभयो । ‘प्रविधिको प्रयोगले शिक्षकलाई बढाउन सजिलो हुनुको साथै पढाईमा विद्यार्थीको रुचि पनि बढेकोले पढाई प्रभावकारी भएको छ’ कँडेलले भन्नुभयो । सबै शिक्षकहरुलाई आईसिटीबाट पठन पाठन सम्बन्धि आवश्यक तालिम प्रदान गरिएको छ । विद्यालयका अनुसार आवश्यक शैक्षिक सामग्री जस्तैः सफ्टवेयर, ई–बुक्स, भिडियो, अडियोजस्ता शिक्षण सामग्री तयार पार्न तालिम प्रदान गरिएको छ । विद्यार्थीलाई आवश्यक पाठ्यसामग्री कुनै पनि बेला डाउनलोड गर्न पाएका छन् पढाइमा प्रविधि प्रयोगले सिकाइ प्रणालीलाई सरल, व्यवहारिक, मनोरञ्जक र चिरस्थायी बनाउने विद्यालयलाई प्रविधि मैत्री बनाईएको हो । प्रविधिको प्रयोगले विद्यार्थीको सिकाइ, शिक्षकको क्षमता विकास र विद्यालयको व्यवस्थापन प्रक्रियालाई सहज र प्रभावकारी बनाएको शिक्षक अभिभावक सङ्घका अध्यक्ष रमाकान्त ढुङ्गानाले बताउनुभयो । ‘पढाई मात्रै नभई अतिरिक्त क्रियाकलापमा समेत विद्यार्थी ठाटो भएका छन्’ ढुङ्गानाले भन्नुभयो ।