π.Θ.Ζήσης,"Η ψευδοένωση στην Φερράρα-Φλωρεντία στα "Απομνημονεύματα" του Σιλβέστρου Συροπούλου"(ΣΤ΄)

Πρωτοπρ. Θεόδωρος Ζήσης," Ἡ ψευδοένωση τῶν Ἐκκλησιῶν στήν ψευδοσύνοδο Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-1439) στα "Ἀπομνημονεύματα" τοῦ Σιλβέστρου Συροπούλου" (ΣΤ΄)

" Τίτλος ΣΤ΄ μαθήματος: " Καθυστερεῖ ἡ ἄφιξη τῶν "συνοδικῶν" τῆς ἀντιπαπικῆς Συνόδου τῆς Βασιλείας. Ἕτοιμοι νά φύγουν καί κάποιοι Ἕλληνες· γι΄ αὐτό τούς ἀπαγορεύεται νά βγαίνουν ἀπό τήν πόλη τῆς Φερράρας. Συζήτηση γιά τό πῶς θά γίνεται ἡ ψηφοφορία. Ἀρχίζουν τόν ὈΚτώβριο τοῦ 1438 οἱ ἐπίσημες συζητήσεις. Οἱ Ἕλληνες ἐπιμένουν νά ἀρχίσουν μέ τό θέμα τῆς προσθήκης τοῦ Filioque στό Σύμβολο τῆς Πίστεως καί ὄχι μέ τό δόγμα τοῦ Filioque, ὅπως θέλουν οἱ Λατῖνοι".

Τήν Κυριακή, 18 Μαΐου (τῆς Σαμαρείτιδος) 2025, ὁ πρωτοπρεσβύτερος καθηγητής π. Θεόδωρος Ζήσης στήν αἴθουσα τῆς Ἑταιρείας Ὀρθοδόξων Σπουδῶν (Σούτσου 3) καί στό καθιερωμένο κυριακάτικο μάθημα (ὧρες 11:30 - 13:00) συνέχισε τήν σειρά τῶν μαθημάτων μέ γενικό τίτλο: " Ἡ ψευδοένωση τῶν Ἐκκλησιῶν στήν σύνοδο Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-1439) σύμφωνα μέ τά "Ἀπομνημονεύματα" τοῦ Σιλβέστρου Συροπούλου" (ΣΤ΄) .

Εἶχε συμφωνηθεῖ μεταξύ τῶν δύο πλευρῶν, μετά τήν ἐπίσημη ἀνακήρυξη τῆς συνόδου στίς 9 Ἀπριλίου νά μήν ἀρχίσουν οἱ ἐπίσημες συζητήσεις, ἀλλά νά περιμένουν ἐπί τέσσερις (4) μῆνες, ὥστε νά ἔλθουν καί οἱ "συνοδικοί" Παπικοί, ἀπό τήν Σύνοδο τῆς Βασιλείας. Κατά τό διάστημα αὐτό τῆς ἀναμονῆς, γιά νά μή μένουν ἀργοί, συζήτησαν ἀνεπίσημα τό πρόβλημα τοῦ "Καθαρτηρίου Πυρός", χωρίς νά καταλήξουν σέ συμφωνία. Οἱ συζητήσεις αὐτές ἔληξαν περί τά μέσα Ἰουλίου, χωρίς νά ἀρχίσουν νά καταφθάνουν οἱ τῆς Βασιλείας (Basel), οἱ ὁποῖοι δέν ἔφθασαν οὔτε τόν Αὔγουστο, πού ἔληξε ἡ τετράμηνη προθεσμία. Πολλοί ἐκ τῶν Ἑλλήνων ἀπογοητευμένοι ἀπό τήν ἀναμονή καί ἀπό τήν καθυστέρηση καταβολῆς τοῦ σιτηρεσίου, τῶν ἐξόδων διατροφῆς δηλαδή, ἐκ μέρους τῶν φιλοξενούντων Λατίνων, ἐσκέπτοντο νά φύγουν, καί κάποιοι ἔφυγαν. Γι΄ αὐτό καί ἀπαγορεύθηκε σέ ὅλους νά βγαίνουν ἔξω ἀπό τήν πόλη τῆς Φερράρας. Οἱ πιέσεις πρός τόν Αὐτοκράτορα νά ἀρχίσουν οἱ συζητήσεις δέν ἀπέδωσαν, ὁπότε ἐπενέβη ὁ ἴδιος ὁ Πάπας καί ἀποφασίσθηκε νά ἀρχίσουν τόν Ὀκτώβριο, χωρίς τήν παρουσία τῶν "συνοδικῶν" τῆς Βασιλείας.

Πρίν ἀπό τήν ἔναρξη τῶν ἐπισήμων συναντήσεων, οἱ δικοί μας σέ συνελεύσεις κατέληξαν στήν ἀπόφαση, μέ τή σοφή συμβουλή τοῦ Γεωργίου Πλήθωνος Γεμιστοῦ, κατά τήν λήψη τῶν ἀποφάσεων νά μή ἰσχύει ἡ ἀρχή τῆς πλειοψηφίας, διότι οἱ Λατῖνοι ἦσαν πολλοί, διακόσιοι (200) περίπου ἐπίσκοποι, ἐνῷ οἱ Ὀρθόδοξοι μόνον εἴκοσι (20)· ἀλλά τό κάθε μέρος νά διαθέτει μία ψῆφο, ὥστε νά ὑπάρχει ἰσότητα. Ὁ Αὐτοκράτωρ καί ὁ Πατριάρχης ἀνέλαβαν νά διευθετήσουν τό θέμα μέ τόν Πάπα, ἀλλά παρά τίς διαβεβαιώσεις τους, ὅτι "τά ἔπραξαν ὅλα καλῶς", στίς ἐπίμονες ἐρωτήσεις νά ἐξειδικεύσουν τό "καλῶς" δέν ἀπαντοῦσαν.

Κατά τίς πολλές στή συνέχεια συναντήσεις τούς μῆνες Ὀκτώβριο καί Νοέμβριο οἱ Παπικοί ἠρνοῦντο πεισματικά νά ἀρχίσει ἡ συζήτηση μέ τό θέμα τῆς προσθήκης τοῦ Filioque στό Σύμβολο τῆς Πίστεως (ἀπό πλευρᾶς δεοντολογίας), διότι ἐγνώριζαν, ὅτι τοῦτο (νά προσθέτει κανείς ἤ νά ἀφαιρεῖ ἀπό τό Σύμβολο) εἶχε ἀπαγορευθεῖ ἀπό Οἰκουμενικές Συνόδους, καί ἑπομένως θά εὑρίσκοντο σέ δύσκολη θέση· διότι θά ἐζητεῖτο ἡ ἀφαίρεση τοῦ Filioque, ὥστε νά παύσει τό σχίσμα. Γι΄ αὐτό προσπάθησαν ἐν πρώτοις νά μήν ἀναγνωσθοῦν οἱ ἀπαγορεύσεις τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων, ἀλλά καί νά συζητηθεῖ θεολογικῶς τό δόγμα τοῦ Filioque, ἄν εἶναι σωστό δηλαδή, κατόπιν δέ νά ἀσχοληθοῦν μέ τήν ἐνέργεια τῆς προσθήκης του στό Σύμβολο. Ἡ σθεναρή στάση τῶν δικῶν μας καί ἡ ἐπιχειρηματολογία τοῦ Ἁγίου Μάρκου τοῦ Εὐγενικοῦ ἀπέτρεψαν καί τά δύο καί συνετέλεσαν, ὥστε καί πολλοί ἐξέχοντες τῶν Παπικῶν καί ἐρημίτες Μοναχοί δικοί τους, νά ἀναγνωρίζουν, ὅτι τό δίκαιο εὑρίσκεται στήν πλευρά τῶν Ἑλλήνων: "Νῦν ὁρῶμεν, ὅτι οἱ Γραικοί λέγουσιν ὀρθότερον ἤ ἡμεῖς, καί πάντες τόν Ἐφέσου ἐθάυμαζον". Παρομοίως καί οἱ Λατῖνοι Μοναχοί: "Ὁμολογουμένως οἱ Γραικοί τῆς ἀληθοῦς ἀντέχονται Πίστεως καί τά ὑγιῆ τετηρήκασι δόγματα". Οἱ ὑπεύθυνοι τῆς παπικῆς αὐλῆς ἐξοργίσθηκαν μέ τούς Μοναχούς τους, τούς ἐπέπληξαν, καί τούς ἐπέβαλαν νά σιωποῦν, "γιά νά μή ταράσσεται ὁ λαός" .