Yerli Uçak Motorunun Üretildiği TEI Tesisleri TF6000 TF10000

Yerli Uçak Motorunun Üretildiği TEI Tesisleri TF6000 TF10000

Uçak motorları üretimi konusunda TEI tarafından tecrübe birikimi 35 yıl öncesine dayanmaktadır. Bugünden yarına uçak motoru üretimi yapan bir ülke bulunmamaktadır. Eğer 35 yıllık bu bilgi birikimi olmasaydı geliştirmekte olduğumuz motorların hiçbirini geliştirilemeyecektik. TUSAŞ Motor Sanayii A.Ş. (TEI), 1985 yılında, Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş., General Electric (GE), Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı (TSKGV) ve Türk Hava Kurumu (THK) arasında kurulmuş olan bir anonim şirkettir. Havacılık sanayisine yüksek kaliteli ürünler ve hizmetler sunarak, uluslararası düzeyde bir üretici ve dünya çapında bir tasarım merkezi konumunda olan TEI, her gün bir adım daha ileri giderek hedeflerine ulaşmaktadır.

Havacılık motorları üretmenin en temel unsurunun malzeme bilimi olduğunu bilen TEI, 2018 yılında Gür Metal Hassas Döküm San. Ve Tic. A.Ş.’nin %51 hissesini satın alarak ülkemizin dışa bağımlılığını azaltma yolunda stratejik bir ortaklığa imza attı. Böylelikle nikel alaşım imalatı konusunda Yakut Projesi, Nikel süperalaşım konusunda Kristal Projesi, Titanyum ve Nikel dövme konusunda Örs Projesi ve Titanyum İşlenmesi konusunda Dilek Projesi ile daha gelişmiş motor üretimi konusunda önemli çalışmalar hız kazanmıştır.

Üretici firmalar tarafından belirli bir sistem kullanılarak ürünlerin isimlendirilmesi yapılmaktadır. Sırasıyla motor çeşitlerine geçmeden önce TEI tarafından motorların isimlendirilmesi hakkında kısaca bilgi vermek istiyorum. Genellikle ilk iki harf motorun cinsini ifade etmekte sonrasında kullanılan rakamlar motorun ürettiği gücü ifade etmektedir. İlk üretilen motoru TurboJet olduğu için TJ kısaltması kullanılmış. Yaklaşık 35 lbf itme kuvveti oluşturduğu için TJ35 olarak isimlendirilmiş. PG30 motoru benzinli bir motor olduğu için Petroleum Gasoline kısaltması PG kullanılmış. Bilindiği gibi Gasoline petrolden elde edilen benzin’in İngilizce ifade ediliş şeklidir. 30 beygir güç elde eden motor PG30, 40 beygir üreten motor PG40, 50 beygir güç üreten motor ise PG50 olarak isimlendirilmiş. Benzer şekilde PD dizel motorları için, TP Turboprop motorları için, TS Turboşaft motorlar için kullanılmaktadır. Muhtemelen Milli Muharip Uçak projesi kapsamında geliştirilecek motor için de Turbofan’ın kısaltması TF kullanılacaktır. Muhtemelen diyoruz çünkü yerli savaş uçağı motoru ismine dair resmi bir açıklama henüz yapılmadı.

TEI öncelikli olarak ulusal, uzun vadede ise uluslararası pazarda yerini alması öngörülen rekabetçi, yenilikçi ve yüksek teknolojiye sahip, İnsansız Hava Araçları’nın (İHA) gaz türbin ihtiyacına yönelik turbojet ve turboprop motorlar geliştirmeye 2004 yılında başlamıştır. TEI’nin 40 lbf itki kuvvetine kadar güç üretebilen TJ35 turbojet motorunun uzunluğu 25 cm, çapı 13 cm’dir. TJ35 ilk yerli üretilen jet motoru olması nedeniyle ayrı bir önem taşımaktadır.

2005 yılında TJ35 motoru çekirdek motor olarak kullanılarak TP38 Turboprop Motor Geliştirme Projesi başlatılmıştır. Geliştirilen turboprop motorun TAI’nin geliştirdiği Turna hedef uçak platformunda da kullanılabileceği değerlendirilmiş ve çalışmalar bu doğrultuda sürdürülmüştür. Motorun uçağa bütünleşme ve uçuş testi çalışmalarının yapılabilmesi için TAI ile TEI arasında işbirliği protokolü imzalanmış ve sonrasında uçuş testleri gerçekleştirilmiştir.

Bir yandan jet motorların üretimi devam ederken diğer yandan TEI tarafından içten yanmalı motor sınıfında TEI PG30, TEI PG40 ve TEI PG50 serisi motorlar üretilmiştir. Bu motorlar arabalarda kullanılan benzinli motorların havacılık alanıda kullanılan çeşididir. İHA’larda kullanılmak üzere tasarlanan PG serisi motorlar 19 kg ağırlığında, 500cc silindir hacminde 50 beygir gücüne kadar güç üretebilen havacılık motorudur. Motordan elde edilen dönü hareketi pervaneyi çevirmekte ve hem itici hem de çekici olarak kullanılabilmektedir. Motorun büyüklüğünü aracınızla kıyaslayacak olursak 1,6 yani 1600cc motora sahip bir otomobil motorunun üçte biri büyüklüğünde bir motor diyebiliriz.

---

KAYNAKÇA
https://tr.wikipedia.org/wiki/Beygir_...
https://www.tei.com.tr/tr
https://tr.wikipedia.org/wiki/Libre_(...)
https://www.kalearge.com.tr/projeleri...
https://www.defenceturkey.com/en/cont...
https://tr.wikipedia.org/wiki/%C5%9Ea....
https://haber.aero/yazarlar/guntay/ba...