მაქსიმე აღმსარებელი - ოთხი ასეული თავი სიყვარულის შესახებ (მეოთხე ასეული)

1. გონება ღვთიურზე ფიქრისას, პირველ რიგში, უსაზღვროდ ცვიფრდება იმით, რომ იგი საოცრად მიუწვდომელი და სასურველია; მეორე, იმით ოცდება, თუ ყველა არსება ღმერთმა არაფრისაგან ყოფნად როგორ მოიყვანა. მაგრამ როგორც „სიდიდისა მისისა არა არს დასასრულ“ (ფს.144,3), ასევე მისი სიბრძნეც მიუწვდომელია.

2. როგორ არ განცვიფრდება გონება, როცა სიკეთის მიუწვდომელ და განსაცვიფრებელ მიზეზს ჭვრეტს? როგორ არ გაოგნდები იმაზე ფიქრით, თუ რისგან და საიდან ან რომელი სხეულიდან წარმოიშვა მეტყველი და გონიერი არსება, ოთხი სტიქია, როცა მათ წარმოშობამდე არანაირი ნივთიერება არ არსებობდა? რა ძალაა ისეთი, რომელმაც თავისი მოქმედებით ისინი ყოფად მოიყვანა? მაგრამ ელინები ამას არ აღიარებენ, რადგან არ უწყიან ღვთის ყოვლლისშემძლე სიკეთე, ცხოველსმყოფელობა და გონება, რომელიც ყოველგვარ სიბრძნესა და გონიერებას აღემატება.

3. ღმერთი, რომელიც მარადისობიდან შემოქმედია, როცა ინებებს თავისი უკიდეგანო სიკეთით, მაშინ ქმნის თავისი ერთარსი სიტყვითა და სულით. მაგრამ არ იკითხავ: როგორ, ის ვინც მარადიული სიკეთეა, შემოქმედად მხოლოდ ახლა გვევლინება? მეც ხომ ამას გეუბნები, რომ დაუსაბამო არსების მიუწვდომელი სიბრძნე ადამიანურ ცოდნას არ ექვემდებარება.

4. შემოქმედმა ყველა არსების შესახებ მასში მარადისობიდან არსებული ცოდნა განახორციელა და საქმით აღასრულა მაშინ, როცა მოისურვა. რამეთუ შეუძლებელია, ყოვლისშემძლე ღმერთთან მიმართებაში დაეჭვდე იმაში, რომ მას ძალუძს აღასრულოს ის, რასაც მოისურვებს და როცა მოისურვებს.

5. გამოიძიე ის, თუ ღმერთმა რისთვის რა შექმნა, რამეთუ ამის შეცნობა შესაძლებელია. მაგრამ როგორ და უფრო ადრე რატომ არა, ამას ნუ გამოიკვლევ, იმიტომ რომ ეს შენი გონებისათვის მიუწვდომელია. რადგან ღვთიური საგნებიდან ადამიანის გონებისათვის ზოგი მისწვდომია, ზოგი კი მიუწვდომელი. გონების ჭყლეტამ კი, თუ ამას არ ალაგმავ, შეიძლება, უფსკრულში ჩაგაგდოს, როგორც ერთ-ერთმა წმინდანმა (გრიგოლი ღვთისმეტყველი) თქვა.

6. ზოგი ამბობს, რომ ქმნილებანი მარად თანაარსებობდნენ ღმერთთან; მაგრამ ეს შეუძლებელია. რადგან ყოველმხრივ უსასრულო არსებასთან როგორ იარსებებდნენ ყოველნაირად სასრულის მქონე არსებები, და როგორღა არიან ისინი ქმნილებანი, თუ შემოქმედთან ერთად მარადიულად ჰგიებენ? მაგრამ ეს ელინთა მოგონილია, რადგან მათთვის ღმერთი, შემოქმედი არის არა არსება, არამედ მხოლოდ თვისებაა. ჩვენ კი ღმერთს ყოვლისშემძლედ ვაღიარებთ და ვამბობთ, რომ ის არა მარტო თვისებათა შემოქმედია, არამედ თვისების მქონე არსებათა. თუ ეს ასეა, მაშინ ქმნილებანი მარადისობიდან ღმერთთან ერთად არ არსებულან.

7. ღმერთი და ღვთიური გარკვეულწილად შეცნობადია, ხოლო გარკვეულწილად შეუცნობელი. შეცნობადია იმის განჭვრეტით, რითაც ღმერთია მოცული, შეუცნობელია იმით, რასაც ის თავისთავად წარმოადგენს.

8. წმიდა სამების მარტივ და უსასრულო ბუნებაში ნე უძიებ რაიმე მიდრეკილებასა და უნარს, რათა ის, ქმნილებათა მსგავსად, რთულად არ აქციო, რაც უგუნურება და ღვთისათვის შეუფერებელი ქმედებაა.

9. მარტივი, ერთსახოვანი, ხარისხის არმქონე, მშვიდობიანი,აღუშფოთებული და მშვიდი ერთადერთი უკიდეგანო, ყოვლლისშემძლე და ყოვლისმპყრობელი არსებაა. ხოლო ყველა ქმნილება რთულია არსებათა და შემთხვევითობათა გამო და ცვალებადობას დაქვემდებარებული, ყოველთვის საჭეროებს ღვთის მზრუნველობას.

10. თითოეულ მოაზროვნე და მგრძნობიარე არსებას, ყოფად მოყვანის ჟამს, ღვთის მიერ საგანთაგან შთაბეჭდილების მიღების ძალა ებოძა: მოაზროვნემ აზროვნების ძალა მიიღო, მგრძნობიარემ - შეგრძნებისა.

11. ღმერთი მხოლოდ აუწყებს, ხოლო ქმნილება იღებს და აუწყებს: იღებს ყოფასა და სიკეთეს, ხოლო აუწყებს მხოლოდ სიკეთეს, მაგრამ სხვაა სხეულის მქონე და სხვა უსხეულო არსება.

12. უსხეულო არსება სიკეთეს გვაუწყებს სიტყვითაც, საქმითაც და მათი განჭვრეტის დროსაც, ხოლო ხორციელი - მხოლოდ მათი განჭვრეტის დროს.

13. გონიერი და მოაზროვნე არსების მარადიულობა და არყოფნა ყოველივეს კეთილად შემქმნელის ნებაზეა დამოკიდებული, ხოლო ბოროტთა და კეთილთა არსებობა, მათი თავისუფლებიდან გამომდინარე, - ამ ქმნილებათა ნებაზე.

14. ბოროტება არა ქმნილებათა ბუნებაშია, არამედ მათ ცოდვილ და უგუნურ ქმედებაში.

15. სული კეთილგონივრულად მოქმედებს როცა მისი გულისთქმის ძალას თავშეკავება ახასიათებს, გულისწყრომა გულმოდგინეა სიყვარულში და სიძულვილს უარყოფს, გონების ძალა კი ლოცვითა და სულიერი ჭვრეტით ღმერთთან ჰგიებს.

16. ჯერ კიდევ სრულყოფილი სიყვარული და ღვთის ზრახვათა ღრმა ცოდნა არ გააჩნია მას, ვინც განსაცდელის ჟამს, უბედურების შემთხვევისას, არ არის სულგრძელი და სულიერი ძმებისადმი სიყვარულს კარგავს.

17. ღვთის განგების მიზანია, ეშმაკის მიერ დაფანტულნი კვლავ შეაერთოს მართალი სარწმუნოებითა და სულიერი სიყვარულით. მაცხოვარიც ხომ იმიტომ ევნო, რომ „გაბნეული ღვთის შვილნი ერთად შეეკრიბა“ (იოან.11,52). ამრიგად, ვისაც არ სურს, რომ უბედრუება გადაიტანოს, განსაცდელი იტვირთოს, ავადმყოფობა დაითმინოს, ის ღვთის სიყვარულისა და მისი განგების მიზნის გარეშე იარება.

18. „თუ სიყვარული სულგრძელია და მოწყალე“ (1 კორ.13,4), მაშინ განსაცდელის შემთხვევის ჟამს სულმოკლე, მის მაწუხებლებზე გაბოროტებული და მათდამი სიყვარულის უარმყოფელი განა არ განუდგება ღვთის განგების მიზანს?

19. დაუკვირდი შენს თავს, ძმაში კი არა შენში ხომ არ იმალება ის ბოროტება, რომელმაც მასთან განგაშორა; ესწრაფე მასთან შერიგებას, რათა სიყვარულის მცნებას არ განუდგე.

20. სიყვარულის მცნებაში ნუ იქნები დაუდევარი, რამეთუ მისი მეშვეობით ღვთის შვილად იქცევი, ხოლო მისგან განდგომით ჯოჯოხეთის შვილი იქნები.