Co kryje przypowieść o bogaczu i Łazarzu? Egipski pierwowzór, pośmiertna kara, opowieść o zaświatach

Doceń naszą pracę i postaw nam kawę! https://buycoffee.to/podcasthistorykow ☕

Errata: 13,40: Dżeser był oczywiście faraonem z III, nie IV dynastii.

Przypowieść o bogaczu i Łazarzu, którą znajdziemy tylko w Ewangelii Łukasza, jest ewenementem na skalę Biblii. Jest to jedyna tego rodzaju opowieść, której bohater zostaje przywołany imiennie, a do samego Nowego Testamentu mogła trafić jako przetworzona przez wspólnotę żydowską egipska historia o zaświatach. W jej treści można ponadto dopatrywać się wpływów literatury greckiej, sprzecznego z biblijną tradycją potępienia bogactwa, a także dosyć niejasnej wizji zaświatów, w którą sam autor mógł nie wierzyć. Zapraszamy do obejrzenia!

Co znajdziesz w odcinku?
00:00:00 Wstęp
00:00:31 Treść przypowieści
00:03:09 Egipskie praźródło?
00:39:13 Od greckich idei, poprzez Stary Testament, po literaturę międzytestamentalną do Ewangelii Łukasza
00:59:28 Problemy wewnętrzne przypowieści
01:12:13 Czy to bogactwo prowadzi do potępienia?
01:22:24 "Łono Abrahama", anielska eskorta i wielka przepaść
01:33:41 Czy autor Ewangelii Łukasza wierzył w wizję zaświatów przedstawioną w przypowieści? Zakończenie

Autorzy Podcastu:
Sławomir Poloczek, historyk starożytności (doktorat na Wydziale Historii UW), specjalizujący się w badaniach nad dziejami religii hebrajskiej, wczesnym chrześcijaństwem i relacjami obu wobec "pogańskich" kultur ościennych. Publikacje naukowe: https://uw.academia.edu/S%C5%82awomir...

Piotr Łapiński, historyk niepraktykujący, pasjonat historii i dobrych opowieści.

Bibliografia
Biblia Hebraica Stuttgartensia, ed. K. Elliger, W. Rudolph, Stuttgart 1997
Septuaginta, ed. A. Rahlfs, R. Hanhart, Stuttgart 2006
Novum Testamentum Graece et Latinae, ed. K. Aland, B. Aland, Stuttgart 1979
Tadeusz Andrzejewski, Opowiadania egipskie, Warszawa 1958
Apokryfy Starego Testamentu, red. R. Rubinkiewicz, Warszawa 1999
Józef Flawiusz, Wojna żydowska, tłum. J. Radożycki, Poznań 1980
Hezjod, Narodziny bogów (Theogonia); Prace i dni; Tarcza, tłum. oprac. J. Łanowski, Warszawa 1999
Platon, Fedon, tłum. W. Witwicki, Kęty 2002
Lukian, Dialogi, t. I-III, tłum. W. Madyda, Wrocław 1966, 2006
Pauzaniasz, Na olimpijskiej bieżni i w boju. Z Pauzaniasza: Wędrówki po Helladzie, księgi V,VI i IV, tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska, Wrocław 1968
Platon, Państwo, tłum. W. Witwicki, Kęty 2003
Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów, Warszawa 1982
Orygenes, Przeciw Celsusowi, tłum. S. Kalinkowski, Warszawa 1986
A.K. Turner, Historia piekła, tłum. J. Jarniewicz, Gdańsk 2004
A.E. Bernstein, Jak powstało piekło. Śmierć i zadośćuczynienie w świecie starożytnym oraz początkach chrześcijaństwa, tłum. A. Piskozub-Piwosz, Kraków 2006
H. Pietras, Eschatologia Kościoła pierwszych czterech wieków, Kraków 2007
M. Barwik, Księga wychodzenia za dnia. Tajemnice egipskiej Księgi Umarłych, Warszawa 2009
P.S. Johnston, Cienie Szeolu. Śmierć i zaświaty w biblijnej tradycji żydowskiej, tłum. P. Sajdek, Kraków 2010
S. Poloczek, Pogańskie zmartwychwstania. Studium wyobrażeń o powrocie do życia w grecko-rzymskiej literaturze okresu cesarstwa, Warszawa 2021
A. Jülicher’s Die Gleichnisreden Jesu, Tübingen 1910
H. Gressmann, Vom reichen Mann und armen Lazarus: eine literargeschichtliche Studie; mit ägyptologischen Beiträgen von Georg Möller, Berlin 1918
B.W. Bacon, The Fourth Gospel in Research and Debate, New York 1910
C. H. Cave, “Lazarus and the Lukan Deuteronomy”, New Testament Studies 15 (1969), s. 319-325
Ronald F. Hock, Lazarus and Micyllus, JBL 106/3 (1987), s. 447-463
R.B. Bauckham, The Fate of the Dead: Studies on the Jewish and Christian Apocalypses, Leiden-Boston-Köln 1998
O. Lehtipuu, The Afterlife Imagery in Luke’s Story of the Rich Man and Lazarus, Leiden-Boston 2007
K. Yoder, From Luke to John: Lazarus, Mary and Martha in the Fourth Gospel, UMass Amherst 2011 [online]
D. Berchie, S. Dakio, Luke 16:19-31: Intermediate State of the Soul, Philosophy Study 5/2 (2015), s. 107-119
Paul D., Is the Parable of the Rich Man and Lazarus a Fable about the Afterlife?, blog: „Is That in the Bible?” 2016 [online]
R. Bredenhof, Looking for Lazarus: Assigning Meaning to the Poor Man in Luke 16.19–31, NTS 66 (2020), s. 51-67
B.D. Ehrman, Heaven and Hell: A History of the Afterlife, New York-London 2020

Tagi: Nowy Testament, Biblia, wczesne chrześcijaństwo, biblistyka, historia, teologia, portoortodoksja, apokryfy, Jezus, ewangelie, Ewangelia Mateusza, Ewangelia Łukasza, Księga Henocha, IV Księga Ezdrasza, Miszna, Talmud, judaizm, Szeol, okres Drugiej Świątyni, faryzeusze, saduceusze, zmartwychwstanie, problem synoptyczny, etyka, moralność, historia, starożytność, starożytny Egipt, literatura egipska, Platon, Hades, Gehenna, literatura starożytnej Grecji, eschatologia, wizje zaświatów.