Η Ελενιώ κι ο βασιλιάς ‘Ερρικας - Μεσαιωνικός τραγουδιστός χορός - Καστελλάνοι Μ. Κέρκυρας, 2012

Μια από τις πιο μεγάλες εκπλήξεις κατά τη διάρκεια της έρευνας για την καταγραφή τραγουδιών της λαϊκής παράδοσης στην Κέρκυρα, ήταν αυτή του τραγουδιού που αναφέρεται σε ιστορικό πρόσωπο με κεντρικό ρόλο στην ιστορική παρένθεση της κατάληψης της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους, το 1204.
Πρόκειται για τον Ερρίκο της Φλάνδρας, δεύτερο Λατίνο αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης (1206-1216), για τον οποίο ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι μετά την ειρήνη που σύναψε με τους Βουλγάρους, παντρεύτηκε σε δεύτερο γάμο του, το 1213, την κόρη του βασιλιά τους Καλογιάννη, η οποία τελικά τον δηλητηρίασε τρία χρόνια αργότερα.
Άλλη ιστορική πηγή αναφέρει ότι πέθανε σε ηλικία 40 χρονών στη Θεσσαλονίκη, χωρίς όμως να διευκρινίζονται οι συνθήκες του θανάτου του. Η ίδια πηγή σημειώνει, ωστόσο, ότι «η ανεκτικότητα και η κατανόηση που επιδείκνυε (ο Ερρίκος), οδήγησαν πολλούς Έλληνες υπηκόους του να κλάψουν για το θάνατό του».
Σε μια άλλη εκδοχή αναφέρεται ξανά ως αιτία του πρόωρου θανάτου του η δηλητηρίαση, πιθανόν από τον Λομβαρδό διεκδικητή της αντιβασιλείας της Θεσσαλονίκης, Βιανδράτε.

Κατά την παράδοση, ο Ερρίκος αγάπησε τη Βουλγάρα πριγκίπισσα Ελένη, αλλά εκείνη δεν τον ήθελε κι αυτός για εκδίκηση πολιόρκησε τη χώρα της, την απόκοψε από τις πηγές τροφοδοσίας και της διέκοψε την παροχή νερού. Τότε εκείνη, με την προτροπή του πατέρα της, συγκατατέθηκε στην πρόταση του Ερρίκου, τον οποίο κατάφερε με τη σαγήνη της να παραπλανήσει και να σκοτώσει με σπαθί ή δηλητήριο, οπότε λύθηκε η πολιορκία και ξανάρθαν τα νερά στη χώρα της.

Το γεγονός αυτό συγκλόνισε τις κοινωνίες της εποχής και ως θρύλος διαδόθηκε από στόμα σε στόμα, παντού. Ο θρύλος έγινε τραγούδι, όπως συμβαίνει πολύ συχνά στον μεσαιωνικό κόσμο, και το τραγούδι έφτασε στην Κέρκυρα, όπου διασώθηκε ως την εποχή μας, σε τουλάχιστον επτά εκδοχές!
Από τις εντυπωσιακά πολλές για το νησί εκδοχές του τραγουδιού, οι δύο καταγράφηκαν ζωντανά στους Καστελλάνους Μέσης και το Περιβόλι, με τη μελωδία τους, ως τραγουδιστοί χοροί. Οι άλλες πέντε εκδοχές του τραγουδιού βρέθηκαν καταγεγραμμένες στην Κορακιάνα και το Σκριπερό, το 1906, στη Λευκίμμη, το 1910, τον Αφιώνα, το 1993 και η τελευταία σε μη μαρτυρούμενη περιοχή της Κέρκυρας.

Την παραλλαγή της Μέσης Κέρκυρας απέδωσε τραγουδιστά, στο πλαίσιο τούτης της έρευνας, τον Οκτώβριο του 2012, η ΚΑΤΕΡΙΝΑ (ΝΙΝΑ) ΒΑΡΘΗ, τότε ετών 76, στους Καστελλάνους Μέσης, με την επισήμανση ότι το τραγουδούσαν και το χόρευαν στο χωριό της, την Καμάρα της Κέρκυρας, όπως και πολλά άλλα αφηγηματικά, την Κυριακή της Αποκριάς και της Τυρινής (Τρινές)
Η βιντεοσκόπηση είναι του Σπύρου Φ. Σκορδίλη.
Στο βίντεο, λόγω παραφθοράς από τους αιώνες προφορικής παράδοσης, ο Ερρίκος αναφέρεται ως Ήρριγκας και η Φλάνδρα ως Φιάντρα. Ακόμη, η λέξη "βουλώθηκε" που ακούγεται στο ξεκίνημα του τραγουδιού είναι παραφθορά του "βουλήθηκε", από το ρήμα βούλομαι.

ΟΙ ΣΤΙΧΟΙ ΤΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ
Ο ΄Ηρρι(γ)κας βουλήθηκε κι αρμάτωσε φουσάτο
και πήγε και το σκάλωσε στη χώραν από κάτω.
Σαν τ’ άκουσε κι η Έλενα του κύρη της το λέει.
-Κύρη μου, η χώρα χάθηκε κι εσένα βλέπ’ ωστόσο
κι εγώ ’μαι άξια και πιστή τη χώρα να γλυτώσω.
Βάζει τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι στήθη
και του κοράκου το φτερό, βάζει καμαροφρύδι,
νάτηνε και κατέβαινε του Ρήγα το παλάτι.
Όταν την είδε ο Έρρι(γ)κας, όλος αναταράχθη
κι από τον πάτο ώς την κορφή εννιά φορές αλλάχθη.
-Καλώστηνε την Έλλη μας, καλώς την Έλενά μας!
Πώς εκαταβουλήθηκες κι ήρθες για συντροφιά μας;
-Ήρθα να πάψεις τη ροπή και το συρμό τση στράτας,
ήρθα ν’ ανοίξουν οι ποταμοί, ν’ ανοίξουν τα γεφύρια
κι οι βρύσες με τα κρύα νερά να πιουν οι διψασμένοι.
-Μετά χαράς, Ελένη μου, κι ό,τι θωράει το φως σου
κι ό,τι άλλο μεγαλύτερο νά ’ναι στον ορισμό σου.
Πέσανε, κοιμηθήκανε σα δυο καλά ’δελφάκια.
Και μέσ’ τα ξημερώματα του ύπνου τα κανάκια
χρυσόν μαχαίριν έβγαλε απ’ αργυρό φηκάρι
και την κεφάλην τού ’κοψε πού ’χε αντρειάν μεγάλη.
Και στο σπαθί την έβαλε στον κύρη της την παίρνει􀃉
όταν την είδε ο κύρης της, όλος αναταράχθη
κι από τον πάτο ώς την κορφή εννιά φορές αλλάχθη.
-Λένη, κακό που έκαμες, Λένη, σ’ αυτόν τον άνδρα
που μεις τον είχαμε ακουστά σε όληνε τη Φιάντρα…
-Έτσι ήθελα, πατέρα μου, να κάμω τη βουλή μου
γιατί δεν είν’ άξιος κανείς ν’ απλώσει στην τιμή μου.
Από το χέρι την έπιασε, στο θρόνο την καθίζει,
βγάζει και την κορώνα του και τση τηνε χαρίζει.