Menfi Tespit Davası (Borçlu Olunmadığının Tespiti Davası) [Altyazılı]

Menfi Tespit Davası (Borçlu Olunmadığının Tespiti Davası) [Altyazılı]


Haksız bir icra takibi veya tehdidi altında olan bir bireyin, aslında var olmayan bir borç ya da geçersiz bir hukuki ilişki sebebiyle icra takibine tabi tutulduğunu, tespit ettirmesi amacıyla, hukukumuzda bir çözüm yolu mevcuttur. Nitekim bu yol da, borçlu olunmadığının tespiti, yani menfi tespit davasıdır.
Kısaca, menfi tespit davası, borçlunun, icra takibinden önce veya takip sırasında borçlu bulunmadığını ispatı için açılan bir tespit davası türüdür.
2. Peki , Menfi Tespit Davası açılması için aranan şartlar nelerdir ?
Menfi Tespit Davası açılması için;
• Davacı yani borçlunun güncel bir hukuki yararının bulunması,
• Davalı bir diğer ifade ile alacaklının, icra takibi başlatması veyahut icra takibi başlatacağına ilişkin bir hukuki ilişkinin varlığını iddia etmesi,
• Dava konusu borç için genel mahkemelerde açılmış İtirazın İptali veyahut Alacak Davası açılmamış olması,
• İcra takibi başlatılmış ise borcun ödenmemiş olması, gerekmektedir.
3. Menfi Tespit Davasında Hukuki Yarar Şartı
Mahkemece, Menfi Tespit Davası açılmasında hukuki yararın bulunmadığı tespit edilir ise dava reddedilir. Borçlunun icra takibinden önce veya sonra menfi tespit davası açabilmesi için borçlu olmadığının tespitinde hukuki yararının bulunması şarttır.
Nitekim eğer, icra takibi başlatılmadan önce, Menfi Tespit Davası açılacaksa, hukuki yarar şartı olarak, borçlunun yani davacının kendisine, ödemekle yükümlü olduğundan bahisle bir borç bildirilmesi gerekir. Örneğin, ilgili kişiye, bir alacak için ihtarname çekilmesi, hukuki yararın varlığına delalet edecektir.
4. Menfi Tespit Davasının Kabulü Halinde Verilebilecek Kararlar ve İcrası
Yapılan yargılama sonunda mahkeme davacı/borçlunun borçlu olmadığını tespit ederse davanın kabulüne karar verir. Ayrıca borçlu aleyhinde bir icra takibi varsa ve alacaklı bu takibinde haksız ve kötü niyetli ise davacı/borçlunun talebi üzerine dava konusu bedelin %20’sinden az olmamak kaydıyla davacı/borçlu lehine kötüniyet tazminatına hükmedilir.
Menfi tespit davasının kabulüne karar verilmesi halinde, davaya konu borca dair bir icra takibi söz konusu ise takip derhal durur. Öyle ki, mahkeme kararının kesinleşmesinden sonra ise takip iptal edilir, borçlunun malları üzerine haciz konmuşsa bu hacizler kaldırılır veya borçlunun malları hacizle satılmışsa bu satış bedeli borçluya ödenir.
5. Menfi Tespit Davasının Reddi Halinde Verilebilecek Kararlar ve İcrası
Menfi Tespit Davası’nın reddine karar verilirse ihtiyati tedbir kararı kalkar ve takip devam eder eder. Buna dair hükmün kesinleşmesi halinde alacaklı/davalı ihtiyati tedbir dolayısıyla alacağını geç almış olmasından dolayı, talebe gerek olmaksızın, mahkeme tarafından resen %20’den az olmayan bir tazminata hükmedilir.
6. Menfi Tespit Davalarında Teminat
Takipten önce açılan Menfi Tespit Davası ile takipten sonra açılan Menfi Tespit Davasında ihtiyati tedbir kararı ile, teminatla takibin durdurulması sağlanabilir. Ancak takipten önce açılan menfi tespit davası, takip yapılmasına engel olmadığı gibi, başlayan takibi de kendiliğinden durdurmaz. Ancak, borçlu, takipten önce açılan menfi tespit davasında, alacağın %15’inden az olmayan bir teminat yatırarak, icra takibinin durdurulması için mahkemeden ihtiyati tedbir isteyebilir.
Öte yandan, takipten sonra açılan tespit davasında ise, uygulamada, borçlu yani davacı olan kişi, icra takibinin tüm borcunu depo edip bir de bunun üzerine alacağın %15’inden az olmayacak bir teminat yatırarak takibi durdurabilmektedir. Bu husus genel olarak %115 teminat yatırılarak takibin durdurulması olarak ifade edilmektedir.
7. Menfi Tespit Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme
Menfi Tespit Davasında görevli mahkeme kural olarak Asliye Hukuk Mahkemesidir. Ancak; alacağın niteliği ve kaynağına göre görevli mahkeme değişmektedir. Örneğin; Kira sözleşmesinden veya Kat Mülkiyeti Kanunu’ndan kaynaklanan alacağa ilişkin açılacak Menfi Tespit Davası’nda görevli mahkeme, Sulh Hukuk Mahkemesi olacaktır.
Menfi Tespit Davası’nda yetkili mahkeme icra dairesinin bulunduğu yer mahkemesi veya HMK belirlenmiş yetki kurallarına göre belirlenen mahkemedir.
8. Menfi Tespit Davasında Zamanaşımı ve Hak Düşürücü Süre
Menfi tespit davalarına dair, genel geçer bir zamanaşımı öngörülmemiştir. Bu kapsamda, icra takibi açılmadan önce hukuki yararının bulunduğunu ispat eden borçlu, bu davayı her zaman açabilir. Diğer taraftan, aleyhinde icra takibi başlatıldıktan sonra hukuki yararı olan borçlu tarafından da her zaman menfi tespit davası açılabilir. ....