Հայ գերիների հարցը՝ ԵԱՀԿ-ում | POWs and Human Rights: Armenia at OSCE 2025

Հոկտեմբերի 6- 16-ը Վարշավայում ԵԱՀԿ-ի Մարդու իրավունքներին նվիրված համաժողովին (OSCE Human Dimension Conference) Հայաստանից մասնակցում էին մի շարք հասարակական կազմակերպություններ՝ բարձրացնելով Ադրբեջանում պահվող հայ գերիների, բռնի անհետացած անձանց եւ բռնի տեղահանված արցախցիների խնդիրները։

«Հանուն հավասար իրավունքների» կրթական կենտրոն ՀԿ-ի նախագահ, ԱԺ նախկին պատգամավոր Գայանե Աբրահամյանը մի շարք ելույթներում, տարբեր միջոցառումների եւ առանձին հանդիպումների ընթացքում բարձրացրել է Ադրբեջանում պահվող գերիների, Ադրբեջանի կողմից զավթողական, Հայաստանի տարածքային ամբողջականությանը սպառնացող հայտարարությունների եւ ռուսական հիբրիդային հարձակումների խնդիրները։

Համաժողովի լիագումար նիստին ելույթ ունենալով՝ Աբրահամյանը ներկայացրեց Ադրբեջանում պահվող գերիների, այլ պահվող անձանց եւ բռնի անհետացած անձանց խնդիրները, շեշտելով, որ խաղաղության գործընթացը չի կարող վստահություն ներշնչել, եթե Բաքուն շարունակում է կեղծ դատավարություններն ու խոշտանգումները հայ գերիների նկատմամբ։

«Այսօր պատերազմը գուցե ավարտվել է, բայց տառապանքը՝ ոչ, քանզի Միջազգային մարդասիրական իրավունքի հիմնարար նորմերը շարունակում են կոպտորեն խախտվել։ 23 հայ գերիների կեղծ դատավարությունները շարունակվում են, Ադրբեջանի բանտերում հայ գերիները ենթարկվում են խոշտանգումների եւ անմարդկային վերաբերմունքի՝ միջազգային իրավունքի լիակատար անտեսմամբ։ Ադրբեջանական ռեժիմն անգամ Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեն երկրից արտաքսեց, որպեսզի այլևս որեւէ անկախ կառույց հնարավորություն չունենա վերահսկելու հայ գերիների վիճակը եւ պաշտպանելու նրանց խոշտանգումներից և անմարդկային վերաբերմունքից», - ելույթում հայտարարեց Աբրահամյանը։

«Եվրոպական խորհրդարանի վերջին բանաձևը հստակ դատապարտում է հայ ռազմագերիների «անարդար կալանքը և նրանց նկատմամբ անմարդկային վերաբերմունքը»՝ կոչ անելով անհապաղ ազատ արձակել բոլորին։ Սակայն, այս հստակ կոչերից հետո անգամ ոչինչ չի փոխվել։ Սա վրեժխնդրության ակնհայտ դրսևորում է՝ նրանք դատվում են ու պատժվում մեկ պատճառով միայն, որ հայ են»։

Համաժողովի ընթացքում ադրբեջանական պատվիրակության ներկայացուցիչները փորձում էին իբրեւ ներկայանալ խաղաղարար դիրքերից՝ թե խաղաղության համաձայնագիրը նախաստորագրվել է եւ պետք է դրա շուրջ միայն քննարկումներ ունենանք եւ մեղադրում էին հայաստանյան հասարակական կազմակերպություններին «ռեւանշիստական» հայտարարություններ անելու մեջ։

Ելույթներից մեկում Գայանե Աբրահամյանը նաեւ անդրադարձավ Ալիեւի կողմից շարունակվող Հայաստանի տարածքային ամբողջականությանը սպառնացող խոսույթներին․

«Ադրբեջանական իբրեւ ՀԿ-ներն այստեղ խոսում են խաղաղության մասին, կոչ են մեզ անում կենտրոնանալ խաղաղության գործընթացի վրա եւ երախտագիտություն հայտնում Թրամփին, մինչդեռ նույն Թրամփին դուք ինքներդ անարգում եք, երբ Ձեր ղեկավարը խաղաղության համաձայնագրի նախաստորագրումից մեկ օր անց եւ շարունակաբար խոսում է այսպես կոչված Զանգեզուրի միջանցքից եւ, այսպես կոչված, արեւմտյան ադրբեջան զավթողական պլաններից, սրանք երկուսն էլ Հայաստանի տարածքային ամբողջականությանը սպառնացող խոսույթներ են»։

Between October 6 and 16, Armenian civil society organizations took part in the OSCE Human Dimension Conference in Warsaw, bringing international attention to the fate of Armenian prisoners of war held in Azerbaijan, forcibly disappeared persons, and displaced residents of Artsakh.

Gayane Abrahamyan, President of the For Equal Rights Educational Center NGO and former Member of Parliament, delivered several speeches and participated in meetings where she highlighted Azerbaijan’s ongoing detention of Armenian captives, its threats to Armenia’s territorial integrity, and continued violations of international humanitarian law.

She reminded delegates that the European Parliament has condemned Azerbaijan’s “unlawful detention and inhumane treatment” of Armenian POWs, yet Baku continues to ignore these calls. Abrahamyan urged the OSCE to act, stating that peace cannot be trusted while these abuses persist.

During one session, Azerbaijani representatives tried to present themselves as peace advocates, claiming that a peace agreement had already been initialed. However, they continued spreading expansionist rhetoric — including claims to Armenian territories. One Azerbaijani speaker even called Meghri, a city in southern Armenia, “Azerbaijani,” sparking a strong protest from Armenian NGOs.