Historia w dumkach zapisana. O tożsamości ukraińskiej słów kilka – wykład dr Joanny Matyasik

Przedstawiamy fragmenty wykładu pt. "Historia w dumkach zapisana. O tożsamości ukraińskiej słów kilka", zaprezentowanego w sali audiowizualnej Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy przez dr Joannę Matyasik. Wykład był połączony z prezentacją dumek ukraińskich w wykonaniu członków zespołu „Slavic Voices – Słowiańskie Głosy”. Wydarzenie współorganizowane przez Fundację "Harmonia Mundi". Wydarzenie miało miejsce 21 czerwca 2025 roku.
Niedawno Ukraińcy zadziwili świat odwagą i jednością. Kluczem do zrozumienia tego fenomenu jest historia, nie państwa, bo ta jest bardzo krótka i burzliwa, ale narodu, który tworzył się przez wieki. Gdy warstwy wyższe uległy polonizacji, kultura i pamięć przetrwały w formie folkloru. Tak powstały dumki, czyli pieśni o rzewnym nastroju, zwykle wykonywane z akompaniamentem bandury. Chłopski poeta przedstawiał to, co wiedział i słyszał, jego utworów nie przechowywano w kramach księgarskich, ale w głowach i w sercach śpiewaków i słuchaczy. W tym żywym pomniku zawarły się całe przeszłe losy – sława minionych kozackich zwycięstw, rozłąka z domem czy tułaczka po dalekim stepie. Pozwoliło to przetrwać wieki niewoli, zachować odrębność i historię w aureoli niemal mitycznej siły, zespalać wspólnotę i podtrzymywać gotowość bojową na wypadek zagrożenia. Niepiśmienny lud tworzył własną, ustną historię, wyniesioną w sferę uszlachetniającej i porywającej legendy. Pierwotny tekst, mający swoją genezę w prawdziwych wydarzeniach, na skutek wielowiekowego powielania, ulega przekształceniom, żyje samodzielnie i wypełnia funkcje społeczne, tworząc pamięć zbiorową. Rzeczywistość historyczna przeobraża się w mit, który uzyskuje walor „naszej”, „teraźniejszej”, „tutejszej” historii oraz przekonanie, że to, co minęło, trwa we współczesnych wartościach.

Dr Joanna Matyasik – historyk i etnolog, autorka trzech książek i kilkudziesięciu artykułów, interesuje się dziejami Kresów Wschodnich w okresie nowożytnym, polskim dziedzictwem kulturowym, a także pamięcią historyczną; członek Towarzystwa Miłośników Miasta Bydgoszczy, sekretarz Redakcji „Kroniki Bydgoskiej”, pracowała m.in. w Instytucie Pamięci Narodowej oraz na Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, jako wykładowca na kierunku Informacja Naukowa i Bibliotekoznawstwo.