Aa 6 Bhulo Tamne Jivan Ma Kyarey Sukhi Nahi Thava De ! | HDH Swamishri | 28 Aug, 2025

SMVS App Android: https://play.google.com/store/apps/de...
SMVS App ios: https://apps.apple.com/in/app/smvs/id...

SMVS Live Youtube Channel : @SMVSLive
SMVS Katha YouTube Channel: @SMVSKatha
SMVS YouTube Channel: @smvs


• • • • •


ભગવાનની મુખવાણી: વચનામૃત એ કોઈ સામાન્ય ગ્રંથ નથી, પરંતુ સ્વયં ભગવાન સ્વામિનારાયણના મુખારવિંદમાંથી નીકળેલી અમૃતવાણીનો સંગ્રહ છે. જ્યારે ભગવાન પૃથ્વી પર મનુષ્ય રૂપે વિચરણ કરતા હતા, ત્યારે તેમણે જુદા જુદા સ્થળોએ જે ઉપદેશ આપ્યો, તે વચનોનો આ સંગ્રહ છે.


નંદ સંતોનું યોગદાન: ભગવાનની આ દિવ્ય વાણીને ગોપાળાનંદ સ્વામી, મુક્તાનંદ સ્વામી, નિત્યાનંદ સ્વામી, બ્રહ્માનંદ સ્વામી અને શુકમુનિ સ્વામી જેવા પાંચ મહાન નંદ સંતોએ ઝીલીને ગ્રંથસ્થ કરી.


ગ્રંથનો પ્રારંભ અને માળખું: આ પવિત્ર ગ્રંથનો પ્રારંભ સંવત 1876, માગશર સુદ ચતુર્થીના રોજ થયો હતો. તેમાં કુલ 273 વચનામૃતો છે, જે ગઢપુર, અમદાવાદ, જેતલપુર, સારંગપુર, કારિયાણી, લોયા, પંચાળા જેવા વિવિધ સ્થળોએ કહેવાયા હતા. સૌથી વધુ, 184 વચનામૃતો ગઢપુરમાં કહેવાયા છે, જે તેની મહત્તા દર્શાવે છે.

પાત્રતાનો સિદ્ધાંત: જ્ઞાન ગ્રહણ કરવાની ક્ષમતા 💧
વક્તા સમજાવે છે કે વચનામૃત જ્ઞાનનો અખૂટ સાગર છે, પરંતુ તેમાંથી કોણ કેટલું ગ્રહણ કરી શકે છે તેનો આધાર વ્યક્તિની પાત્રતા (Capacity) પર રહેલો છે.


મીઠા જળનો દરિયો: વચનામૃતને એક મીઠા જળના દરિયા સાથે સરખાવવામાં આવ્યું છે. જેવી રીતે ચકલી, કાગડો, ગાય કે હાથી પોતાની ક્ષમતા અને તરસ મુજબ જ પાણી પી શકે છે, તે જ રીતે મનુષ્ય પોતાની આધ્યાત્મિક પાત્રતા અને સમજણ મુજબ જ વચનામૃતનું જ્ઞાન ગ્રહણ કરી શકે છે.


વીજળી અને બલ્બનું દ્રષ્ટાંત: આ સિદ્ધાંતને વધુ સ્પષ્ટ કરવા માટે, વક્તા વીજળીના પ્રવાહ અને બલ્બનું સુંદર દ્રષ્ટાંત આપે છે. ઘરમાં વીજળીનો પ્રવાહ તો એકસરખો જ આવતો હોય છે, પરંતુ ઝીરો વોટનો બલ્બ ઓછો પ્રકાશ આપે છે જ્યારે હજાર વોટનો બલ્બ વધુ પ્રકાશ ફેલાવે છે. તેવી જ રીતે, ભગવાનનું જ્ઞાન તો સૌ માટે સમાન છે, પણ આપણી બુદ્ધિ અને સમજણરૂપી બલ્બની જેવી કેપેસિટી હોય, તેટલો જ જ્ઞાનપ્રકાશ આપણા જીવનમાં ફેલાય છે.


બુદ્ધિથી પરનો માર્ગ: શ્રદ્ધા અને સંતનો સંગ 🌟
વક્તા સ્પષ્ટ કરે છે કે મોક્ષનો માર્ગ અને ભગવાનનું સ્વરૂપ સામાન્ય બુદ્ધિથી સમજી શકાતું નથી.


મીઠું અને મીઠાઈ: જેમ મીઠું રસોઈનો રાજા હોવા છતાં મીઠાઈમાં તેનો ઉપયોગ થતો નથી, તેમ બુદ્ધિ સંસારના વ્યવહાર માટે અનિવાર્ય હોવા છતાં, ભગવાનના માર્ગમાં તે બાધક બની શકે છે. જ્યાં બુદ્ધિનો અંત આવે છે, ત્યાંથી આધ્યાત્મિકતાનો પ્રારંભ થાય છે.



સંતની ભૂમિકા (Mediator): શાસ્ત્રોના ગૂઢ રહસ્યોને સમજવા માટે ભગવાનના સાચા સંત કે સત્પુરુષની જરૂર પડે છે.

સુખના શત્રુ: છ વાના જે સુખી થવા દેતા નથી 🚫
પ્રવચનનો કેન્દ્રવર્તી ભાગ ગઢડા મધ્ય પ્રકરણના 13મા વચનામૃત પર આધારિત છે, જેમાં ભગવાને છ એવી બાબતો (વાના) ગણાવી છે, જેમાંથી એક પણ જો વ્યક્તિના જીવનમાં હોય, તો તે જીવતાં કે મૃત્યુ પછી પણ ક્યારેય સુખી થઈ શકતો નથી. આ છ વાના સુખના સૌથી મોટા શત્રુ છે.


દ્રવ્યાદિકનો લોભ (Greed for Wealth): 💰


વ્યાખ્યા: લોભ એટલે એવી વૃત્તિ જેને કોઈ થોભ (અંત) નથી. ગમે તેટલું મળ્યા પછી પણ "હજુ વધુ જોઈએ" ની લાલસા રહે, તેને લોભ કહેવાય.



દ્રષ્ટાંત - રાજા ભોજ: રાજા ભોજ પાસે અપાર સંપત્તિ અને મોટું રાજ્ય હોવા છતાં, તેઓ દુઃખી હતા કારણ કે તેઓ ચક્રવર્તી સમ્રાટ નહોતા. તેની સરખામણીમાં, એક ગરીબ કઠિયારો જે રોજના માત્ર ચાર આના કમાતો હતો, તે પોતાને "રાજા ભોજ જેવો સુખી" માનતો હતો, કારણ કે તેને સંતોષ હતો. આ બતાવે છે કે સુખ સંપત્તિમાં નહીં, સંતોષમાં છે.



દ્રષ્ટાંત - 13મી પેઢીની ચિંતા કરતો શેઠ: એક અત્યંત ધનવાન શેઠ જ્યારે જાણે છે કે તેની પાસે બાર પેઢી ચાલે તેટલું ધન છે, ત્યારે તે સુખી થવાને બદલે "મારી તેરમી પેઢીનું શું થશે?" .


સ્ત્રી-પુરુષની આસક્તિ (Lust): 💔

સ્ત્રીને પુરુષ પ્રત્યે અને પુરુષને સ્ત્રી પ્રત્યેની અયોગ્ય આસક્તિ, જેને કામવાસના કહેવાય છે, તે વ્યક્તિને ક્યારેય સાચી શાંતિ અને સુખનો અનુભવ કરવા દેતી નથી.

રસાસ્વાદ (Greed for Taste): 🍔

જીભના સ્વાદ પાછળની આંધળી દોટ અને વિવિધ પદાર્થો ખાવાની અતૃપ્ત લાલસા પણ મનુષ્યને દુઃખના માર્ગે લઈ જાય છે.

દેહાભિમાન (Ego): 👤

"હું" અને "મારું" નો અહંકાર એ તમામ દુઃખોનું મૂળ છે.



કુસંગમાં હેત (Bad Company): 👥

ખરાબ સોબત અને નકારાત્મક વિચારો ધરાવતા લોકો સાથેની પ્રીતિ પણ વ્યક્તિના આધ્યાત્મિક અને નૈતિક પતનનું કારણ બને છે, જે અંતે દુઃખમાં પરિણમે છે.

સંબંધીઓમાં હેત (Worldly Attachment): 👨‍👩‍👧‍👦

આ દેહના સંબંધીઓ સાથેની અતૂટ અને મોહભરી આસક્તિ પણ વ્યક્તિને બંધનમાં રાખે છે અને સાચા સુખથી દૂર રાખે છે.

જીવન પરિવર્તનનો માર્ગ: સાંભળવું નહીં, જીવવું 🌿
વક્તા અંતમાં શ્રોતાઓને આહ્વાન કરે છે કે આ જ્ઞાન ફક્ત સાંભળવા માટે નથી, પરંતુ તેને જીવનમાં ઉતારવા માટે છે.


પીધા વિના પ્યાસ ન ભાંગે: મુક્તાનંદ સ્વામીના પદનો ઉલ્લેખ કરીને તેઓ કહે છે કે જેમ પાણીમાં ડૂબકી મારવાથી તરસ નથી છીપાતી પણ પાણી પીવાથી છીપાય છે, અને ભોજનને જોવાથી નહીં પણ જમવાથી ભૂખ સંતોષાય છે, તેમ જ્ઞાનની વાતોને જીવનમાં ઉતારવાથી જ પરિવર્તન આવે છે.


"સારી છે" નહીં, "મારી છે": આ વાત "બહુ સારી છે" એમ માનીને ભૂલી નથી જવાની, પણ "આ વાત મારા માટે છે" એમ સમજીને જીવનમાં અપનાવવાની છે.

આ પ્રવચન આપણને આત્મનિરીક્ષણ કરવા અને આપણા જીવનમાંથી સુખના આ છ શત્રુઓને ઓળખીને દૂર કરવા માટે પ્રેરણા આપે છે. તે આપણને બતાવે છે કે સાચું અને શાશ્વત સુખ ભૌતિક સંપત્તિ કે દુન્યવી સંબંધોમાં નહીં, પરંતુ સંતોષ, શુદ્ધ આચરણ અને ભગવાન સાથેના દિવ્ય જોડાણમાં રહેલું છે. 🕊️