“พระเจ้าห้าพระองค์” | พระพุทธรูปที่สวยที่สุดวัดทาขุมเงินลำพูน โดย กรมศิลปากร และเครือข่าย

ชาวบ้านลงมติให้กลุ่มอนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรมทางพระพุทธศาสนา เข้ามาตรวสอบและลงทะเบียนไว้ เพราะพระพุทธรุปในพระวิหารมีความงดงาม ต่อมาได้เข้ามาตรวสอบธรรมเทศนาล้านนา รวมถึงของดบราณที่อยู่ภายในวัด แต่สิ่งที่นอกเหนือจากนั้นที่ต้องเข้ามาศึกาาเป็นพิเศษคือ ยังมีหินที่วางเป้นวงกลม วงตีไก่ ที่มีความน่าสงสัย กรมศิลปากรเชียงใหม่เอง พร้อมกับคณาจารย์ และผู้มีองค์ความรู้ ได้เข้ามาสำรวจเป็นอีกกลุ่มหนึ่งครับ

บ้านทาขุมเงิน แต่เดิมเป็นพื้นที่ซึ่งเต็มไปด้วยป่าทึบติดกับภูเขาไม่มีผู้คนอาศัยอยู่ ตามประวัติซึ่งเล่าสืบต่อกันมาจากผู้เฒ่าผู้แก่ เล่าว่า มีครอบครัวหนึ่งมาจากไหนไม่ปรากฏแต่มีหัวหน้าครอบครัวชื่อนายแสนคำวงษา ได้อพยพครอบครัวมาตั้งอยู่ทางทิศเหนือของหมู่บ้านในปัจจุบันใกล้กับลำน้ำแม่ทา เพราะเป็นพื้นที่ลุ่มเหมาะแก่การทำเกษตร ต่อมาที่แห่งนั้นก็ได้ขยายออกไปกลายเป็นหมู่บ้านเล็ก ๆ ชื่อ “บ้านขวยตุ่น”

ต่อมาไม่นานเจ้าหลวงเมืองลำพูนในสมัยนั้นได้ส่งคนมาเลี้ยงวัว ควาย ตามบริเวณที่ราบสูงใกล้ภูเขาใกล้ ๆ กับหมู่บ้าน โดยได้ส่งนายหลวงเป็นหัวหน้านำวัว ควายเข้ามาเลี้ยงในบริเวณนี้ ซึ่งได้สร้างเป็นกระท่อมพักชั่วคราว ไม่นานชาวบ้านขวยตุ่นเห็นว่าบริเวณที่คนของเจ้าหลวงเลี้ยงวัว ควายอยู่ติดกับน้ำแม่ทา ทำให้น้ำกัดเซาะตลิ่งพังและเกิดปัญหาน้ำท่วมในฤดูน้ำหลาก จึงได้พากันขึ้นไปสร้างหมู่บ้านอยู่ยังบริเวณที่ราบเชิงเขาสูงขึ้นไป
เมื่อชาวบ้านอพยพเขามาอาศัยอยู่เป็นจำนวนมากขึ้น กระทั่งมีคนไปพบหลุมขนาดใหญ่อยู่ใกล้ ๆ หมู่บ้าน ซึ่งตามตำนานเล่าว่า ในอดีตมีนักแสวงโชคตามลายแทงได้มาพบหลุมดังกล่าวจึงช่วยกันขุดแล้วพบว่ามีไหเงินโผล่ออกมา ต่างพากันดีใจร้องรำทำเพลงเป็นการใหญ่ หลังจากที่นักแสวงโชคหายจากอาการดีใจต่างพากันไปช่วยยกไหเงินขึ้นมา ปรากฏว่าไหเงินได้ยุบหายไปในหลุมนั้นเป็นรูลึกลงไป พวกเขาก็ไม่ละความพยายามต่างช่วยกันขุดหลุมตามรูนั้น แต่ก็พบกับความว่างเปล่า จึงได้พากันตั้งชื่อหมู่บ้านนี้ตามหลุมเงินที่พบว่า “บ้านขุมเงิน” อันหมายถึงว่าผืนแผ่นดินนี้จะอุดมสมบูรณ์ด้วยข้าวพันธัญญาหารเสมือนหนึ่งว่ามีเงินฝังไว้อยู่ในดิน
นอกจากนั้นแล้วบ้านทาขุมเงินยังมีชื่อเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า “บ้านวัดพระเจ้างาม” ซึ่งเข้าใจว่าหลังจากที่มีผู้คนเข้ามาอาศัยอยู่เป็นจำนวนมากแล้ว ก็ได้มีการสร้างวัดขึ้นเพื่อเป็นสถานที่ยึดเหนี่ยวจิตใจ รวมถึงได้สร้างพระพุทธรูปขึ้นประดิษฐานในพระวิหาร ซึ่งพระพุทธรูปนี้มีความสวยงามมาก จนกระทั่งหญิงสาวในละแวกบ้านใกล้ต่างพากันเอาหมาก เมี้ยง บุหรี่ มาถวายพระพุทธรูปพร้อมกับอธิษฐานขอให้ได้สามีที่มีความสวยงามพร้อมเหมือนพระพุทธรูป ากคำบอกเล่าของผู้เฒ่าผู้แก่ เล่าสืบต่อกันมา จึงมีผู้เข้าใจผิดคิดว่า หญิงสาวเหล่านั้นไปหลงรูปของพระพุทธรูปองค์นี้ ชาวบ้านเกรงจะเกิดเรื่งไม่ดีงามขึ้นในวัด ในที่สุดจึงมีมติให้แก้ไขหน้าพระพุทธรูปให้มีความสวยงามลดน้อยลงกว่าเดิม แต่อย่างไรก็ตามปัจจุบันพระประธานในวิหารวัดทาขุมเงินก็ยังปรากฏเค้าโครงความงามไม่น้อยกว่าในอดีตที่ผ่านมา ด้วยเหตุนี้จึงได้ชื่อว่า “บ้านวัดพระเจ้างาม”
ปัจจุบันวัดทาขุมเงิน สร้างขึ้นเมื่อปี พ.ศ.2209 มีอายุ 342 ปี ประกอบด้วยวิหารหลวง อุโบสถ โดยเฉพาะในพระอุโบสถประดิษฐานพระพุทธรูปจอมธรรม เป็นพระพุทธรูปเนื้อทองสัมฤทธิ์ อายุประมาณ 500 ปี ด้านหลังอุโบสถประดิษฐานพระธาตุครูบายางแดง ซึ่งเป็นพระธาตุที่บ่งบอกถึงการพัฒนาการของการสร้างเจดีย์ในระยะที่ 3 รูปทรงปราสาทผสมทางระฆังฐาน 8 เหลี่ยมย่อเก็จ กว้าง 6 เมตร สูง 7 เมตร
จากการสอบถามผู้เฒ่าผู้แก่บ้านทาขุมเงินเล่าว่า ในอดีตได้มีกลุ่มคนยองอพยพมาจากบ้านสบเมยป๊อกใต้ หรือ บ้านหย่อน เข้ามาตั้งถิ่นฐานเมื่อราว 150 ปีมาแล้ว (พ.ศ.2400-2420) จึงได้สร้างวัดทาขุมเงินในบริเวณเนินดินเชิงเขา ไม่ปรากฏชื่อเจ้าอาวาสองค์แรก แต่ครูบายางแดงน่าจะเป็นเจ้าอาวาสรูปหนึ่งที่ชาวบ้านเคารพศรัทธา เมื่อท่านได้ถึงแก่มรณะภาพชาวบ้านจึงได้นำพระธาตุของท่านครูบามาบรรจุและสร้างเป็นพระเจดีย์ขึ้น

วัดทาขุมเงิน อำเภอแม่ทา จังหวัดลำพูน ถือเป็นวัดเก่าที่มีความสำคัญต่อชุมชนอย่างมาก บ่งบอกถึงประวัติศาสตร์การเข้ามาตั้งถิ่นฐานของชาวยองซึ่งเป็นชุมชนเดียวในบริเวณนี้ตั้งแต่อดีต ภายในวัดยังมีสวยงามของสถาปัตยกรรมรวมถึงความงดงามของพระเจาห้าองค์ ซึ่งประดิษฐานอยู่ในวิหารวัดอีกด้วย