Νεκρομαντείον/ Ιερό Ποσειδώνα @ Ταίναρο - Necromanteion & Sanctuary /Tainaro 15.06.24 (Νο Edits)

Το Νεκρομαντείο ( γνωστό ως ψυχοπομπείον, νεκρομαντείον ή με το λακωνικό όρο νεκυώρειον) βρίσκεται στο ιερό του Ποσειδώνα στο Ταίναρον. Ο τόπος αυτός ήταν πολύ γνωστός κατά την αρχαιότητα, και υπάρχουν ακριβείς περιγραφές στη γραμματεία, ώστε η ταύτισή του να είναι σχετικά εύκολη. Δεν έχουν γίνει πραγματικές επιστημονικές ανασκαφές, παρά μόνο σποραδικές έρευνες το 19ο αιώνα και αρκετά πιο συστηματικές τοπογραφικές παρατηρήσεις και μετρήσεις κατά τη δεκαετία του 1970. Το Ταίναρο ήταν γνωστό πέρασμα απ’ όπου κατέβαιναν οι ψυχές των νεκρών στον Κάτω Κόσμο και ένα ακόμη σημείο από το οποίο πιστεύονταν ότι κατήλθαν ο Ηρακλής, o Ορφέας και ο Θησέας με τον Πειρίθου στον Άδη.
O μύθος αναφέρει ως ιδρυτή του ιερού τον κρητικό Τέττιγα, ο οίκος του οποίου ταυτίζεται με το μαντείο. Το ιερό θα πρέπει να υπήρχε εκεί ήδη από τα μέσα του 7ου αιώνα π.Χ. Η αφήγηση του Παυσανία υπονοεί ότι το μαντείο βρίσκονταν σε λειτουργία όταν το επισκέφτηκε στα μέσα του 2ου αι. μ.Χ. Το ιερό του Ποσειδώνα Τανάριου εντοπίστηκε, ήδη από τον 19ο αιώνα, στο νοτιότερο άκρο της χερσονήσου του Ταΰγετου, στον όρμο Πόρτο Στέρνες (ή απλώς Στέρνες) ή όρμο του Ασώματου, μια θέση που προσεγγίζεται ευκολότερα από τη θάλασσα, παρά από την ξηρά. Ο όρμος έχει ευρύ στόμιο και στον κολπίσκο που δημιουργείται υπάρχει μια μικρή λωρίδα γης, ανάμεσα σε δύο βαθύτερες εσοχές της θάλασσας στην ξηρά. Το έδαφος αυτής της λωρίδας γης είναι βραχώδες και η κορυφή της, που βρίσκεται 10-12μ. περίπου πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, ήταν από την αρχαιότητα ισοπεδωμένη. Εκεί βρίσκεται μια σπηλιά που θεωρήθηκε «το στόμιο του Άδη». Σήμερα είναι παραμορφωμένη και ο βράχος που αποτελούσε την οροφή της έχει καταρρεύσει . Σε απόσταση 40-50μ. δυτικά βρίσκεται ο μικρός ερειπωμένος χριστιανικός ναός του Ασώματου, ένα μικρό τετράγωνο καμαροσκεπές κτίσμα με είσοδο στα δυτικά .
Υπάρχει διχογνωμία για την ακριβή ταύτιση των δομών που αναφέρουν οι πηγές. Παλαιότερες έρευνες εντόπισαν το αρχαίο λατρευτικό οικοδόμημα στο βαθούλωμα μπροστά στο σπήλαιο, όπου υπήρχε αρχαία θεμελίωση ενός κτίσματος διαστάσεων 19.6Χ16μ. και με είσοδο πλάτους 2.6μ. στο μέσο της βόρειας πλευράς, η οποία οδηγούσε σε έναν κεντρικό χώρο που ταυτίστηκε με το ψυχοπομπείον.Υποστηρίχθηκε δηλαδή ότι δεν υπήρχε ναός του Ποσειδώνα, παρά μόνον το ψυχοπομπείον με το άγαλμα του Ποσειδώνα στημένο σε υπαίθριο χώρο, μέσα στο άλσος. Άλλοι μελετητές τόνισαν ότι η μεταβυζαντινή εκκλησία του Αγίου Ασώματου ήταν στην πραγματικότητα μέρος του ιερού, καθώς οι θεμελιώσεις της περιείχαν αρχαίο οικοδομικό υλικό. Η Λ. Μόσχου, κατά τη διάρκεια της μελέτης της περιοχής το 1975, εντόπισε τρεις φάσεις οικοδόμησης: του μεταβυζαντινού ναού του Αγίου Ασώματου προηγείται μία παλαιότερη, άγνωστης χρονολόγησης φάση, όπου υπήρχε τρίκλιτη βασιλική και ένα προχριστιανικό οικοδόμημα, το κτίριο Α. Επιπλέον, η Μόσχου εντόπισε ίχνη του αρχαίου κτίσματος στην είσοδο του σπηλαίου (κτίριο Β), νεωσοικούς στην ακτή, καθώς και λαξεύματα στον παρακείμενο βράχο που θα μπορούσαν να προέρχονται από υδατοδεξαμενές.Σύμφωνα με την άποψη του Ν. Παπαχατζή, που αφιέρωσε μία λεπτομερή μελέτη στο ζήτημα, ο αρχικός χώρος του Νεκρομαντείου, που οδηγεί στο σπήλαιο, το κεντρικό σημείο της λατρείας, θα πρέπει να ανήκει στον ύστερο 6ο αιώνα π.Χ., το νωρίτερο .Το κτίσμα αυτό (κτίριο Β κατά τη Μόσχου) που βρίσκεται σε επαφή με την είσοδο του σπηλαίου, στο βαθούλωμα, ήταν το αρχαιότερο ψυχομαντείο. Η πρόσβαση στο χώρο γίνονταν μέσω μίας τάφρου λαξευμένης στο φυσικό βράχο που εκτείνονταν στα ανατολικά και τα βόρεια του ψυχοπομπείου. Διατηρείται σήμερα σε μήκος 83.60μ., πλάτος 1.70μ. και σωζόμενο ύψος τοίχων 1.50μ. και αποτελεί το καλύτερα διατηρημένο αρχιτεκτονικό κατάλοιπο του ιερού .Αργότερα κτίστηκε νέο λατρευτικό οικοδόμημα, στη θέση όπου βρίσκεται ο χριστιανικός ναός του Ασωμάτου, που ανακαλούσε σε γενικές γραμμές τη μορφή του σπηλαίου, αν και η αρχιτεκτονική του μορφή, με τους καλοδουλεμένους ορθογώνιους λίθους το χαρακτηρίζει πλέον ως «ναό». Την ίδια περίοδο θα πρέπει να τοποθετήθηκε και το άγαλμα του Ποσειδώνα στον υπαίθριο χώρο. Η οροφή του σπηλαίου θα πρέπει να είχε ήδη καταρρεύσει την εποχή της οικοδόμησης του λίθινου ναού (κατά Μόσχου κτίριο Α). Άλλοι μελετητές δέχονται σήμερα ότι ο λίθινος ναός κάτω από την εκκλησία ήταν αφιερωμένος στον Ποσειδώνα και έχουν την τάση να τον αποσυνδέουν από τη λειτουργία του μαντείου, ενώ δεν αποδέχονται την άποψη του Παπαχατζή για την ύπαρξη κτίσματος μπροστά στο σπήλαιο, παρά μόνον για τα ίχνη του περιβόλου. Μάλιστα, ορισμένοι δέχονται ότι το σπήλαιο όπου γίνονταν η νεκρομαντεία δεν ήταν το μικρό, πλάτους 10-12μ. και βάθους 15μ., αλλά ένα σαφώς μεγαλύτερο σπήλαιο γνωστό σήμερα ως «Σπηλιά του Άδη», που βρίσκεται όμως αρκετά βορειότερα. Κάτι τέτοιο όμως αντίκειται στην τοπογραφία της περιοχής. Φαίνεται ότι οι αρχές του ιερού επέλεξαν το μικρότερο και όχι πολύ εντυπωσιακό σπήλαιο ως έδρα του Νεκρομαντείου, λόγω της θρησκευτικής ανάγκης αυτό να βρίσκεται ακριβώς στην κορυφή της χερσονήσου.