GHANA bil-Kitarri - It-Tielet Parti | Cassettes Antiki Maltin. Maltese Folklore. Gadanzi u makjetti.

Tifkiriet mill-Imghoddi - Ghana minn Malta (3 parti)
Maltese makjetta: traditional folklore music from Malta
Subscribe to watch Part 4

L-għana hi l-mużika tradizzjonali ta' Malta. Il-versi li jitkantaw fl-għana għandhom melodija li tistħajjilha ballata Sqallija b'laqta medjo-orjentali. Infatti l-għana tista' titqies bħala l-eku tal-passat storiku ta' Malta li jinkludi ħafna influwenzi Għarab u Ewropej, grazzi għad-diversi ħakkiema li ħakmu lil Malta u l-Maltin.

L-għana minn dejjem kienet ikkunsidrata bħala l-mużika tan-nies komuni, tal-bdiewa, tar-raħħala u tan-nisa tad-dar; f'kelma waħda, l-għana kien jappartjeni lill-klassi l-baxxa tal-ħaddiema.

Forsi huwa propju għal dawn l-assoċjazzjonijiet, li l-għana llum f'Malta għad għandu ċerta stmerrija u jiġi mwarrab minn bosta nies. Malta llum il-ġurnata titqies bħala pajjiż Ewropew u fil-maġġorparti Kattoliku, u allura huma ħafna dawk li jippreferu ifarfru l-passat storiku tagħhom għax jidentifikaw ruħhom iktar ma' l-Ewropa Kristjana milli l-Afrika Islamika.
Storja ta' l-Għana

Guzè Cassar Pullicino, studjuż rinomat tal-folklor Malti, isostni li l-ewwel għana tmur lura lejn l-1792, jiġifieri fi żmien il-Kavallieri ta’ San Ġwann. Kavallier Franċiż bl-isem ta’ F.-E. de Saint-Priest ippubblika ktieb jismu Malte par un voyageur françois (Malta minn Vjaġġatur Franċiż), li fih jinkludi tliet għanjiet kif ġew irrakontati lilu minn librar Malti, Gioacchino Navarro. Waħda minn dawn l-għanjiet kienet:

Dik il-għajn li tixrob minnha
nitolbok la ddardarhiex:
Jiġi żmien u jgħaddi ieħor
Tkun tridha u ma ssibhiex

Fi żminijiet imgħoddija, l-għana kienet tiġi kantata mill-ħaddiema komuni, kif ukoll minn nisa li jkunu qed jagħmlu l-faċendi ta’ kuljum bħall-ħasil u l-inxir tal-ħwejjeġ.

Bejjiegħa ukoll kienu jużaw l-għana biex ibiegħu il-prodotti tagħhom, bl-għana sservi ta’ riklam dwar kemm huwa tajjeb u superjuri il-prodott tagħhom kif ukoll kemm huwa aħjar minn tal-bejjiegħa l-oħra. Mhux magħruf jekk kienx jirnexxielhom ibiegħu iktar mill-kompetituri li ma jgħannux, imma li huwa żgur huwa li kienu jiġbdu ħafna iktar l-attenzjoni tax-xerrejja.

L-għana minn dejjem kien iktar popolari lejn in-nofsinhar tal-gżira u allura ma jistax jonqos li ħafna għannejja jiġu minn dawk l-inħawi. Pereżempju, miż-Żejtun, ħarġu ħafna għannejja ta’ fama, bħal ngħidu aħna Mikiel Abela "il-Bambinu" li miet fl-1991, u Frans Baldacchino "il-Budaj" (li miet ħesrem fl-età ta' 63 sena, nhar it-21 ta' Ġunju 2006) li se jibqa' mfakkar bħala għannej popolari u l-akbar esponent ta’ l-għana f’Malta.
Tipi Differenti ta' Għana

Jeżistu ħafna tipi ta' għana differenti u kollha għandhom il-karatteristiċi partikolari tagħhom. Fost dawn insibu l-għana spirtu pront u bil-qasma, l-għana fil-għoli, l-għana tal-fatt u l-makjetti.
Għana Spirtu Pront

F'seduta tipika ta' għana spirtu pront, ikun hemm grupp ta' tliet kitarristi jakkumpanjaw l-għannejja (normalment ikunu erbgħa), b'wieħed minnhom magħruf bħal il-prim jew prejjem. Il-kitarrist prim jibda jdoqq l-introduzzjoni, biex b'hekk juri lill-għannejja kemm it-temp tad-diska kif ukoll it-tonalità, filwaqt li l-kitarristi l-oħrajn (li normalment ikunu tnejn għalkemm ġieli ssib iktar) idoqqu l-akkumpanjament ibbażat fuq żewġ kordi. Wara l-introduzzjoni, l-ewwel għannej jimproviżża għanja fuq dawk l-istess żewġ kordi (fuq melodija(.)(.) tradizzjonali) erba' versi tat-tmienja (vers ta' tmien sillabi, ottonarju) bir-rima imqabbża, jiġifieri A-B-Ċ-B. Il-vers tat-tmienja huwa wkoll magħruf sew bħala l-vers tal-popolin. Wara li l-ewwel għannej jispiċċa l-kwartina tiegħu, ikun hemm interludju bil-kitarrist prim idoqq varjazzjoni fuq dawk iż-żewġ kordi bażi, bl-istess ammont ta' ħin tal-istanza. Normalment, kemm il-kwartina kantata kif ukoll l-varjazzjoni strumentali ikunu maqsumin f'erba' frażijiet melodiċi, tnejn fuq l-ewwel korda (Tonic major chord) u tnejn fuq it-tieni (Dominant chord). Din l-istruttura hija mbgħad ripetuta minn kull wieħed mill-għannejja, b'bejn wieħed u ieħor, l-istess struttura metrika u rima. Sezzjoni ta' għanja spirtu pront taf tibqa' għaddejja hekk kważi siegħa u xi imdaqqiet anki iktar. Normalment is-sessjoni tikkonkludi b'kadenza li tkun tikkonsisti f'xi żewġ stanzi.

Peress li l-kwartini ta' din it-tip ta' għana jkunu improviżżati dak il-ħin stess (għalhekk spirtu pront), l-għannejja jridu jkunu kapaċi jaħsbu malajr kif ukoll iqabblu l-versi b'rima tajba. Jekk ikun hemm erba' għannejja involuti, normalment l-ewwel għannej jindirizza l-kwartina tiegħu lejn it-tielet għannej, filwaqt li t-tieni għannej jindirizza lir-raba' wieħed biex b'hekk jingħata ċ-ċans lill-għannejja biex jilħqu jaħsbu l-kwartina tagħhom.

Normalment, l-għannejja jitrattaw temi ħfief jew umoristiċi. Għaldaqstant l-użu ta' proverbji, idjomi esaġerazzjonijiet u 'puns' ma jonqsux fl-għana spirtu pront. Ta' min jgħid ukoll, li f'għana spirtu pront, il-messaġġ għandu jingħad b'mod sottili mingħajr kjarifiċi żejda.