انواع جعبه فرمان خودرو و نکات نگهداری و تعمیرات آن

هدایت دقیق ماشین کاملاً بستگی داره به عملکرد جعبه فرمانش و خراب شدن این سیستم مهم می‌تونه باعث خطرای زیادی بشه.
جعبه فرمان ماشین یکی از مهم‌ترین بخشای سیستم هدایت حساب میشه. مسئولیتش اینه که حرکات چرخشی فرمان رو دقیق و درست به چرخای جلو برسونه. بدون جعبه فرمان، رانندگی امن و کنترل‌پذیر اصلاً ممکن نیست.
وظایف اصلی این سیستم هم شامل افزایش قدرت چرخوندن فرمان، کم کردن تلاش راننده برای هدایت و حفظ ثبات ماشین تو پیچ‌ها و مانورای ناگهانی هست.

اهمیت جعبه فرمان ماشین فراتر از یه قطعه ساده است، طوری که می‌شه گفت نماد ایمنی راننده و سرنشین‌هاست. طبق گزارش‌های سازمان‌های ایمنی، خراب شدن سیستم هدایت، به‌خصوص جعبه فرمان، یکی از دلایل اصلی تصادفات حساب می‌شه. تو این فیلم هم قراره به طور کامل اجزای جعبه فرمان ماشین، انواعش، علائم خرابی، قیمت‌ها و تعمیر و نگهداری‌ش رو بررسی کنیم تا یه راهنمای کامل برای مالکان ماشین داشته باشیم.
جعبه فرمان نه فقط تو ماشین‌های سواری، بلکه تو وسایل نقلیه سنگین هم نقش مهمی داره. تعمیرش می‌تونه هزینه‌بر باشه، ولی با نگهداری درست، طول عمرش به بیش از چند ده هزار کیلومتر هم می‌رسه. ادامه مقاله دقیق‌تر به این موضوعات می‌پردازه.
همون‌طور که گفتیم، جعبه فرمان، نقطه انتقال نیرو از غربیلک فرمان به سیستم هدایت چرخ‌هاست. وقتی راننده فرمان رو می‌چرونه، این حرکت از طریق ستون فرمان و شفت‌ها وارد جعبه فرمان می‌شه. داخل جعبه، حرکت دورانی تبدیل می‌شه به حرکت خطی یا زاویه‌ای مورد نیاز چرخ‌ها.
خلاصه وظایف اصلی جعبه فرمان عبارتند از:
• تبدیل حرکت دورانی غربیلک فرمان به جهت حرکت چرخ‌ها
• افزایش یا کاهش نسبت گشتاور (یعنی تغییر سرعت حرکت فرمان نسبت به چرخ‌ها) برای راحت‌تر شدن فرمان‌گیری
• انتقال دقیق و بدون لقی فرمان از راننده به چرخ‌ها
به همین دلیله که خراب شدن یا لقی تو جعبه فرمان تأثیر مستقیم روی ایمنی و فرمان‌پذیری ماشین داره. اهمیتش نه فقط از نظر عملکردیه، بلکه از نظر ایمنی هم خیلی بالاست. خراب شدن این قطعه یعنی کنترل کمتر روی ماشین، افزایش احتمال تصادف و هزینه‌های بالای تعمیرات.

اجزای جعبه فرمان ماشین
برای اینکه بهتر بفهمیم مسئله تعمیر جعبه فرمان چیه، اول لازمه بدونیم اجزای اصلیش چی هستن و هرکدوم چه کاری انجام می‌دن. پس بریم مهم‌ترین قطعات رو بررسی کنیم:
1. کاسه یا محفظه جعبه فرمان
این بخش فلزی، اجزای داخلی رو تو خودش نگه می‌داره، ازشون در برابر آلودگی محافظت می‌کنه و باعث می‌شه روغن یا گریس کاری داخلش انجام بشه.
2. شفت ورودی
شفت فرمان دستورات راننده رو می‌گیره و حرکت دورانی غربیلک رو وارد جعبه فرمان می‌کنه.
3. مارپیچ یا پینیون
بسته به نوع سیستم، یکی از این قطعات یا ترکیبی از اون‌ها حرکت دورانی رو به حرکت خطی یا زاویه‌ای تبدیل می‌کنن. مثلاً تو سیستم مارپیچ و مهره یا مارپیچ و رولر، مارپیچ وارد عمل می‌شه.
4. میله کشویی یا شانه (Rack)
تو سیستم راک اند پینیون، یه میله شانه‌دار هست که با چرخش پینیون به چپ یا راست حرکت می‌کنه و چرخ‌ها رو هدایت می‌کنه. تو سیستم‌های قدیمی‌تر، بخش دنده‌ای سکتور همین وظیفه رو داره.
5. میله خروجی یا بازوی فرمان
تو سیستم جعبه فرمان، این میله خروجی به بقیه اجزای فرمان وصل می‌شه و حرکت رو به چرخ‌ها منتقل می‌کنه.
6. کاسه‌نمدها، بوش‌ها و یاتاقان‌ها
این قطعات برای کم کردن لقی، جذب ارتعاش و نگهداری روان کاری طراحی شدن. خراب شدنشون می‌تونه باعث خرابی جعبه فرمان ماشین بشه.
7. سیستم هیدرولیکی یا الکتریکی
تو ماشین‌هایی که فرمان هیدرولیک یا الکتریکی دارن، بخش‌های یاری‌رسان مثل پمپ، روغن هیدرولیک، موتور الکتریکی، سنسورها و شیرها هم اضافه می‌شن. اگه جعبه فرمان هیدرولیک باشه، نشتی روغن می‌تونه یکی از مشکلات بالقوه باشه.

انواع جعبه فرمان ماشین
تو بخش قبلی گفتیم سیستم‌های فرمان مختلفی وجود دارن. حالا می‌خوایم انواع اصلی جعبه فرمان ماشین رو معرفی کنیم و هرکدوم رو توضیح بدیم:
1. سیستم راک اند پینیون (Rack and pinion)
این نوع جعبه فرمان، متداول‌ترین مدل برای ماشین‌های سبک هست. پینیون که به انتهای شفت فرمان وصله، می‌چرخه و باعث می‌شه شانه (Rack) به چپ یا راست حرکت کنه تا چرخ‌ها رو هدایت کنه. مزیتش سادگیش، دقت بالای فرمان‌پذیری و وزن کمتره. البته تو ماشین‌های سنگین، قدرت گشتاورش ممکنه کم باشه و با بالا رفتن عمرش لقی ایجاد بشه.
2. سیستم Recirculating Ball یا Worm and Nut / Worm and Sector
این نوع جعبه فرمان بیشتر تو کامیون‌ها، ماشین‌های سنگین و مدل‌های قدیمی استفاده می‌شده. تو این سیستم، مارپیچ (Worm gear) وقتی می‌چرخه، مهره، بوش یا دسته‌ای از ساچمه‌ها حرکت می‌کنن و بعد بخش خروجی فرمان چرخ‌ها رو می‌چرخونه. مزیتش تحمل بار بالا و دوام زیادشه، ولی پاسخ‌دهی کندتره، لقی بیشتری داره و ساختنش هم پیچیده‌تره.
3. سیستم Worm and Roller / Worm and Sector / Cam and Lever
این‌ها انواع فرعی‌تر سیستم‌های جعبه فرمان هستن که سازنده‌ها مختلف استفاده می‌کردن. مثلاً سیستم مارپیچ و رولر به جای تماس دنده با دنده، از رولر برای کاهش اصطکاک استفاده می‌کنه. این سیستم‌ها امروز کمتر تو ماشین‌های سواری دیده می‌شن، ولی دونستن‌شون به درک بهتر تعمیر جعبه فرمان کمک می‌کنه.
4. سیستم فرمان برقی (Steer-by-Wire)
سیستم الکتریکی هرچند جزو جعبه فرمان کلاسیک نیست، ولی تو ماشین‌های مدرن، فرمان ممکنه بدون اتصال مکانیکی کامل بین غربیلک و چرخ باشه. تو این حالت جعبه فرمان معنای گسترده‌تری پیدا می‌کنه و بخش الکتریکی و کنترل هم اهمیت پیدا می‌کنه.
5. اگه بخوایم به بازار ماشین‌های داخلی اشاره کنیم، جعبه فرمان پراید معمولاً از نوع ساده‌تر مکانیکی یا هیدرولیکه و جعبه فرمان 206 هم از نوع راک اند پینیونه، هرچند ساختار دقیقش بسته به تیپ و سال تولید ممکنه فرق کنه.