श्री गणेश चतुर्थी च्या शुभेच्छा.

गणेश चतुर्थी - हा सण पूर्वजांनी कोणत्या वैज्ञानिक विचाराने सुरू केला. आणि आपण भावनिकदृष्ट्या ह्या सणातून काय साध्य करत आहोत. ह्यावर चिंतन करणे आवश्यक आहे.
पर्यावरण ही आपली जबाबदारी आहे आणि आपण त्यापासून अलिप्त नाही हे अधोरेखित करणे महत्त्वाचे आहे. धर्माच्या नावाखाली लोकांनी स्वतःच्या डोळ्यावर पट्टी बांधली आहे. ते स्वतःचे आध्यात्मिक हेतू साध्य करण्यासाठी निसर्गाप्रती असलेल्या त्यांच्या जबाबदारीकडे उघडपणे दुर्लक्ष करीत आहेत. जर त्यांना हे समजले असते की देवाच्या विश्वाचे नुकसान करून त्याला संतुष्ट करणे शक्य नाही. विधी आणि चालीरीती ही देवांची आज्ञा नसून केवळ मानवनिर्मित तत्वे आहेत. निसर्ग सेवा करण्यावर देखील लक्ष केंद्रित केले पाहिजे.
पूर्वजांचे निसर्ग शास्त्रावर आधारित गणेश चतुर्थीचे नियोजन -
🌿 1. मातीची मूर्ती- सूक्ष्मजीवांचे केंद्र- ही माती सेंद्रिय पदार्थ व नैसर्गिक सूक्ष्मजीवांनी समृद्ध असते.
गणेशोत्सवानंतर मूर्तीचे पारंपरिक विसर्जन पाणथळ जागेत किंवा बागेत केलं जातं, जेणेकरून मातीतील जीवाणू पुन्हा परिसंस्थेत मिसळतात.
2. पंचामृत – जैविक ऊर्जा स्रोत पंचामृतात असतात:
दूध, दही, मध, साखर, तूप (कधी गूळही) हे सर्व घटक प्रोबायोटिक्स, अँटीबॅक्टेरियल घटक, व कार्बन स्रोत आहेत.
मूर्तीवर पंचामृताचा अभिषेक केल्यावर हे घटक मातीमध्ये मिसळतात आणि नैसर्गिकरित्या लैक्टिक अ‍ॅसिड बॅक्टेरिया, यीस्ट, व इतर उपयोगी सूक्ष्मजीव वाढू लागतात.
3. पत्री (दिव्य वनस्पतींचं संकलन) गणपतीला 21 पत्री अर्पण करण्याची परंपरा आहे.या वनस्पती (उदा. दुर्वा, अपराजिता, बेल, तुळस, आंबा, केवडा इ.) या औषधी गुणधर्म असलेल्या आणि स्थानिक जैवविविधतेचं प्रतीक आहेत.
यांचा संपर्क मातीशी झाला की त्या वनस्पतीतील सूक्ष्मजीव, बियांतील गुणधर्म, व फाइटोकेमिकल्स मातीमध्ये मिसळतात.
4. फुले – पराग व सुगंधी जीवजगताचं योगदान - फुलांमध्ये असतो परागकण (pollen), सुगंधी तेलं व वनस्पतीजन्य सूक्ष्मजीव.
अभिषेकानंतर या सर्वांचा मातीशी संपर्क होतो व मायक्रोबायोम अधिक समृद्ध होतो.
5. विसर्जन – परिसंस्थेतील पुनरुत्पादन-
मूर्ती विसर्जन घरच्या बागेत, शेणखताच्या ढिगात किंवा छोट्या पाणथळ जागेत केल्यास,
मूर्तीतील माती व पूजेतील जैविक घटक नैसर्गिक कंपोस्टिंगला चालना देतात.
या प्रक्रियेत सूक्ष्मजीव, गांडुळे, बुरशी व फायदेशीर जीवाणूंचं संवर्धन होतं.

🧠 निष्कर्ष – पूर्वजांचं नियोजन: परंपरा निसर्गशास्त्रीय परिणाम
मातीची मूर्ती- नैसर्गिक सूक्ष्मजीवांचा स्रोत
पंचामृत - अभिषेक प्रोबायोटिक बॅक्टेरियाचा वाढ
पत्री व फुले - जैवविविधतेचा प्रसार व सेंद्रिय खनिजे
विसर्जन - परिसंस्थेतील पुनरुत्पादन व चक्र पुन्हा सुरू
➡️ पूर्वजांनी गणेशोत्सव ही धार्मिक व सांस्कृतिक परंपरा वापरून, पर्यावरण पूरकतेची एक सेंद्रिय प्रक्रिया राबवली होती.
त्यांच्या दृष्टिकोनात श्रद्धा + निसर्गचक्र + आरोग्य + जैविक पुनरुत्पादन यांचं अद्वितीय समन्वय होता.