NBCCA Nghi lễ dâng cỗ đền Trần - Nam Định 2025

LỄ DÂNG CỖ ĐỀN TRẦN - PHONG VỊ ẨM THỰC BỐN PHƯƠNG QUẦN TỤ

Sáng nay, 11/10/2025, tại khu Di tích lịch sử – văn hoá Quốc gia đặc biệt Đền Trần – Chùa Tháp, các nghệ nhân, doanh nhân và đầu bếp đến từ khắp vùng đồng bằng Bắc Bộ đã long trọng tổ chức nghi lễ Dâng cỗ Cửu Trùng - mâm cỗ 9 món dâng cúng lên trời đất Thiên Trường, các bậc Quân vương Cửu Ngũ Chí Tôn nhà Trần và Đức Thánh Trần triều Cửu Thiên Vũ Đế.

Sự kiện do Hiệp hội Văn hoá Ẩm thực Ninh Bình chủ trì, phối hợp cùng Ban Quản lý di tích Đền Trần – Chùa Tháp, Tổ từ Đền Trần, Công ty cổ phần Tập đoàn Masan, Hiệp hội Văn hoá Ẩm thực Việt Nam, Hội đầu bếp Hoàng Gia Việt Nam, Chi hội đầu bếp chuyên nghiệp Hà Nội, cùng đông đảo nghệ nhân, doanh nhân ẩm thực và cộng đồng địa phương đồng tổ chức.

1. Mâm cỗ 9 món – biểu trưng của “Cửu Trùng” và tinh hoa đất Thiên Trường

Mỗi mâm cỗ được bài trí 9 món chủ đạo, tượng trưng cho “cửu trùng” – tầng bậc cao nhất của trời đất, của Đế vương – mang ý nghĩa tôn nghiêm, trọn vẹn và viên mãn. Các món ăn được tuyển chọn kỹ lưỡng, không chỉ là tinh hoa của từng vùng quê Nam Định – nơi sông, đồng, biển giao hoà, sản vật phong phú, con người khéo léo, trọng đạo lý và hiếu nghĩa tình, mà còn là kết tinh của văn hoá, tâm linh và tri thức dân gian:

• Bánh cuốn làng Kênh – mỏng mềm như tơ lụa, trọn vẹn sự tinh tế và khéo léo của bàn tay người Thành Nam.

• Cá nướng úp chậu – vị đậm đà của dòng sông quê mát lành tưới xanh những cánh đồng lúa tám.

• Giò lụa – hương vị thơm ngon từ truyền thống nấu cỗ, thi cỗ của những người đầu bếp thuần hậu.

• Ốc om chuối đậu – món ăn dân dã mà tinh tế, gợi hồn người Nam Định sống hoà hợp, sẻ chia.

• Nem nắm Giao Thủy – chứa đựng tinh hoa của vùng văn hoá “Giao Thuỷ lục Hoành”.

• Củ niễng Nam Trực – lộc trời của đồng nội, giòn mát thanh tao như tâm hồn người dân đất Trạng.

• Ninh mọc – những món truyền thống tượng trưng cho sự đủ đầy, sung túc.

• Chè kho – hương vị quê nhà đằm thắm điệu chèo, ngọt bùi ân nghĩa.

• Cơm gạo tám – ngọc thực cao quý bao đời luôn dành cho vua chúa.

• Và đặc biệt, Chả rươi Thiên Trường – linh hồn của nghi thức dâng lễ năm nay được đặt ở vị trí trung tâm mâm cỗ. Món ăn không chỉ ngon ở hương vị, mà còn thấm đẫm ý nghĩa lịch sử và triết lý nhân sinh.

1. Chả rươi và vỏ quýt – hương vị của lịch sử, biểu tượng của hoà hợp

Đất Thiên Trường – nơi phát tích và thủ phủ của Vương triều Trần, không chỉ lưu giữ những chiến công hiển hách ba lần đánh thắng quân Nguyên – Mông, mà còn là miền quê trù phú, nơi sản vật sông nước, đồng ruộng phong phú, kết tinh thành những món ăn mang đậm dấu ấn văn hoá.

Trong số ấy, rươi và quýt là hai thổ sản tiêu biểu, từng đi vào thơ ca và giai thoại lịch sử. Nhà thơ Phạm Sư Mạnh (1300–1384) trong bài “Thiên Trường thư sự” (Hộ giá vua về Thiên Trường) đã miêu tả vẻ đẹp trù phú ấy bằng những câu thơ nổi tiếng:

“Tức Mặc hành đô cảnh lạ lùng,

Dân vui đời thịnh lại thuần phong.

Gió đưa cửa Bảo thuyền trăm trượng,

Nước diễu sông Vinh điện chín trùng.

Cả xứ mưa bay rươi trắng nõn,

Hai bờ sương xuống quýt vàng hung...”

Những vần thơ ấy không chỉ tả cảnh thanh bình, mà còn ca ngợi sự trù phú và phong hoa của đất Thiên Trường, nơi sản vật và con người hoà quyện trong nhịp sống no đủ, thuần hậu, để từ đó nuôi dưỡng một Vương triều hưng thịnh.

Từ những sản vật giản dị ấy còn lưu truyền câu chuyện cảm động: Vua Trần khéo léo dùng một đĩa rươi và một quả quýt để hoá giải hiềm khích giữa hai vị quan Tòng Giáo và Củng Viên, răn rằng: “Kẻ ở dưới nước, người trên cạn, mỗi bên một giá trị, đều đáng trọng, đều có thể hoà hợp vì việc nước, việc dân.”

Sách Đại Việt sử ký toàn thư chép lại sự việc năm 1288, vua Trần bảo Tòng Giáo:

“Củng Viên là sĩ nhân, ngươi là trung quan, sao lại bất hoà đến thế. Người là lưu phủ Thiên Trường dùng con rươi quả quýt đi lại, đưa tặng lẫn nhau thì có việc gì.”

Từ đó, hai người bỏ hiềm khích, cùng nhau lo việc nước.

Câu chuyện ấy khiến chả rươi vỏ quýt Thiên Trường không chỉ là món ăn mà còn là biểu tượng của trí tuệ, lòng khoan hoà và tinh thần đoàn kết – giá trị nhân văn sâu sắc mà Vương triều Trần để lại cho hậu thế.

Ẩm thực – mạch nối văn hoá, hồn dân tộc

Lễ Dâng cỗ hôm nay không chỉ là nghi lễ tâm linh tri ân Đức Thánh Trần, mà còn là cuộc hội tụ của tinh hoa ẩm thực vùng đồng bằng Bắc Bộ.

Kết nối quá khứ – gìn giữ di sản

Khi mâm cỗ được dâng lên giữa tiếng trống hội vang rền, khói hương nghi ngút, lòng người như trở về với Hào Khí Đông A, nơi khởi nguồn của một triều đại anh hùng. Mỗi món ăn, mỗi lễ vật, là một lời tri ân gửi tới tiền nhân, đồng thời cũng là niềm tự hào của hậu thế, về một nền văn hoá ẩm thực Việt Nam đa sắc, nhân hậu, hoà hợp và giàu bản sắc.

✍️ Tuan Hoang