اگزیستانسیالیسم به زبان ساده

اگزیستانسیالیسم (هستی‌گرایی یا فلسفه وجودی)، یک مکتب فلسفی معاصر است که بر تجربهٔ فردی، آزادی، و مسئولیت انسان تأکید دارد. این مکتب که پس از جنگ جهانی دوم شکوفا شد، با آثار و اندیشه‌های فیلسوفانی چون ژان‌ پل سارتر، سیمون دوبووار، آلبر کامو و موریس مرلوپونتی شناخته می‌شود. بذرهای این مکتب را فیلسوفانی همچون سورن کی‌یر کگور در دانمارک و مارتین هایدگر در آلمان کاشتند. البته کلمه اگزیستانسیالیسم سالها پس از مرگ کی‌یر کگور مطرح شد و هایدگر هم خودش را اگزیستانسیالیست نمی‌دانست. آلبر کامو هم خودش را اگزیستانسیالیست نمیدانست. اما اندیشه هر یک از آنان به نحوی در شکل‌گیری یا تحول این منظومه فکری موثر بود. اگزیستانسیالیست‌ها معتقدند که هستی یا وجود مقدم بر ماهیت یا ذات است، یعنی انسان ابتدا وجود می‌یابد و سپس خودش با انتخاب‌ها و کنش‌هایش، معنا و هویت خویش را می‌سازد؛ برخلاف دیدگاه‌هایی که ذات و سرنوشت از پیش تعیین‌شده‌ای برای انسان قائل‌اند.
در نگاه اگزیستانسیالیست، انسان موجودی آزاد و مختار است، اما این آزادی با مسئولیت سنگینی همراه است؛ چون فرد نمی‌تواند تقصیر تصمیماتش را به گردن دیگران یا سرنوشت بیندازد. همین آزادی انتخاب ممکن است موجب اضطراب، سردرگمی و حتی حس پوچی شود. زیرا در جهانی که معنای عینی و ذاتی ندارد، انسان ناچار است خودش معنایی بیافریند. معنایی که لاجرم ذهنی و فردی است. این وضعیت، از نگاه بسیاری از اگزیستانسیالیست‌ها، بخشی جدایی‌ناپذیر از تجربهٔ انسانی است و نباید از آن گریخت، بلکه باید با آن مواجه شد و زندگی را آگاهانه ساخت.
مفهوم اصالت یا «زندگی اصیل» نیز جایگاه مهمی در این مکتب دارد؛ یعنی فرد باید بر اساس باورها و ارزش‌های درونی خود و نه تحمیل بیرونی زندگی کند. برای نمونه، سارتر می‌گوید: «انسان محکوم به آزادی است»، زیرا حتی اگر انتخاب نکند، باز هم در حال انتخاب است. هایدگر نیز با تمرکز بر مفهوم «در-جهان-بودن»، بر نحوهٔ بودن فرد در جهان واقعی و تجربیات زیسته‌اش تأکید دارد. اگزیستانسیالیسم همچنین تأثیر زیادی بر ادبیات، روان‌شناسی و هنر گذاشته است، زیرا با پرداختن به رنج، تردید، عشق، مرگ و انتخاب‌های اخلاقی، به ژرف‌ترین لایه‌های وجود انسانی نفوذ می‌کند.

#فلسفه
#هستی
#اگزیستانسیالیسم
#زندگی_اصیل
#رواندرمانی
#سارتر
#اصالت_وجود
#آلبر_کامو