تبیین نفاق و معرفی منافقین - آیت الله العظمی محمدرضا نکونام

منافقان از جهت روانی، افرادی ترسو و بزدل هستند و استقلال و استبداد در آن‌ها نیست؛ چون استبداد، استحکام می‌خواهد؛ ولی منافق ندارد. منافق تزلزل روحی، روانی، فکری و گفتاری دارد. منافقان «صُمٌّ بُکمٌ عُمْی فَهُمْ لاَ یرْجِعُونَ»( بقره / ۱۸) هستند و در اندیشه و عمل مانده‌اند و به هر سویی که بادی وزد، به آن سو حرکت می‌کنند. اگر حق و روشنی حاکم باشد، به آن سو حرکت می‌کنند و چنان‌چه باطل و تاریکی چیره شود، دست در گوش می‌کنند و از ترس به انتظار مرگ می‌نشینند.
مشکلات و سختی‌ها از ضعف اراده و اندیشه است و آن‌هایی که مشکلاتشان از ضعف جسم است، باز به ضعف اراده آنان بر می‌گردد. سختی‌های منافقان از ضعف اراده است که در تاریکی می‌نشینند و به گوشه‌ای پناه می‌برند و قدرت حرکت ندارند: «کلَّمَا أَضَاءَ لَهُمْ مَشَوْا فِیهِ، وَإِذَا أَظْلَمَ عَلَیهِمْ قَامُوا»( بقره / ۲۰) و این آیه شریفه نیز آن چهره را ترسیم می‌نماید: «أَوْ کصَیبٍ مِنَ السَّمَاءِ فِیهِ ظُلُمَاتٌ وَرَعْدٌ وَبَرْقٌ یجْعَلُونَ أَصَابِعَهُمْ فِی آَذَانِهِمْ مِنَ الصَّوَاعِقِ حَذَرَ الْمَوْتِ، وَاللَّهُ مُحِیطٌ بِالْکافِرِینَ»( بقره / ۱۹).
باید توجه داشت منافق با ظالم دو مقوله جدا از هم هستند و در موارد بسیاری با هم تفاوت دارند که البته می‌توانند با هم در یک شخص جمع شوند.
میدان سیاست اگر به دست منافقان بیفتد و درگیر توطئه‌های آنان شود، در ابتدا فراوانی را به همراه دارد و مردم را منسجم می‌سازد، ولی دیر یا زود حمله و کارشکنی خود را علیه حکومت شروع می‌کند و آن را از بقا، دوام و استمرار می‌اندازد و خود را با مردم همگام نشان می‌دهد و رنگ و روی مردمی به خود می‌گیرد، به خصوص که نوع نفاق حکومت، نفاق دینی باشد و مردم نیز تابع دین باشند. در این‌جا اظهار و تظاهر دینی برای مردم پیدا می‌شود و مردم می‌توانند نفسی بکشند و داد و فریاد به راه بیندازند و منافقان نیز از آنان حمایت می‌کنند و خود را پیشتاز مردم به حساب می‌آورند. شناسایی چنین نفاقی برای مردم عادی چندان آسان نیست و کار بر آن‌ها و پیشتازان قیام و حرکت مردمی مشکل می‌شود و همین امر، زوال چیرگی منافقان را به تأخیر می‌اندازد و راه برخورد با آنان را پیچیده‌تر می‌سازد. سیاست نفاق بسیار پیچیده است و راه برخورد با آن دقیق و باریک است و گاه چنان پیچیده می‌شود که برخورد نفاق‌آمیزِ بسیاری از چهره‌های پیشتاز را به همراه دارد و بر فرض زوال چیرگی چنین منافقانی، باز نیز نفوذ و چیرگی نفاق جای خود را می‌گیرد و کار را بر مردم عادی و مستضعف چنان مشکل و باریک می‌سازد که بسیاری از مبارزه دست برمی‌دارند و به قول معروف: می‌بُرند و اندکی هم زیر هجوم انواع جنگ‌های روانی متلاشی می‌شوند و از شخصیت واقعی خود دور نگاه داشته می‌شوند.
سیاست نفاق و نفوذ از جهتی بر حکومت کفر برتری دارد و بهتر می‌شود با آن مبارزه کرد و آن جهت این است که حکومت نفاق، مجبور است در دو جبهه بجنگد: نخست جبهه کفر و دوم جبهه مؤمنان راستین و به‌حق. منافقان برای تظاهر و شعار هم که شده است خود را با کفار درگیر می‌نمایند؛ هرچند به طور زبانی و صوری. مخالفان حکومت نفاق نیز آن‌ها را راحت نمی‌گذارند و با آن‌ها با تمام قوت و قدرت مبارزه می‌کنند.
حکومت نفاق، یک گروه دشمنان واقعی در مقابل خود می‌بیند که همان مؤمنان راستین و گروه پیشتاز جامعه و مردم هستند و یک گروه مخالف قوی دارد که همان کفار می‌باشند و باید در دو جبهه بجنگد و همین تعدد جبهه، کار اهل نفاق و نفوذ را مشکل می‌سازد و بار آنان را سنگین می‌گرداند. جبهه نفاق و نفوذ مشکل دیگری نیز دارد و آن این‌که در باطن خود، دستخوش انشعاب و تعدد می‌گردد و همین امر سبب گشایش جبهه‌ای دیگر میان آنان می‌گردد. تعدد جبهه راه را بر مؤمنان راستین هموار و آسان می‌گرداند.
آیت الله العظمی محمدرضا نکونام