Stracona szansa. Historia Fabryki Samochodów Osobowych w Warszawie

W kraju podnoszącym się z ruin po II wojnie pomyślano także o motoryzacji. Mając w pamięci tuż przedwojenną współpracę z fiatem, skierowano kroki do Włoch. Dość szybko podpisano umowę na produkcję fiatów 508 i podobnie szybko z niej zrezygnowano. Nie była to samodzielna decyzja Polaków, ale – jak niemal wszystko w tamtym czasie – sowieckiego hegemona. W ten sposób zamiast fiatów na warszawskim Żeraniu zaczęto produkować samochody pobieda zwane w Polsce warszawami. Pierwsze egzemplarze zjechały z taśmy w listopadzie 1951 roku. Tak wynika z oficjalnych kronik, w rzeczywistości pierwsze egzemplarze już gotowe przywieziono ze Związku Sowieckiego. Pełna produkcja ruszyła na Żeraniu trochę później. Tak czy siak, listopad 1951 uważa się za początek słynnej fabryki. Opowiada o niej właśnie dokument filmowy przygotowany przez Muzeum Historii Polski. Występują w nim znawcy tematu, eksperci od spraw samochodowych, publicyści oraz wybitni polscy historycy. Prezentowane są wszystkie produkcje Żerania: od wspomnianej „warszawy” poprzez syrenkę, fiata 125 i poloneza do zamykającej działalność fabryki współpracy z koreańskim daewoo. Mowa też o mało powszechnie znanej historii prototypowego auta wars. Wielką zaletą filmu są bogate archiwalia na czele z taśmami PKF. Przenikającym się wątkiem filmu jest historia polityczna Żerania, który jak w soczewce skupia problemy takie same dla całego kraju. Ważny i eksponowany w filmie jest wątek 1956 roku. To na Żeraniu robotnicy najpełniej występowali przeciwko zastanej rzeczywistości, żądając powstania robotniczych rad. Tu tutaj narodziła się legenda Lechosława Goździka, sekretarza zakładowej organizacji partyjnej a przede wszystkim robotniczego trybuna, oficjalnie przeciwstawiającego się władzy. W filmie wykorzystano wiele mało znanych ujęć filmowych z jego udziałem. Inne polskie miesiące symbolizujące przełomowe momenty także są w filmie obecne. Dla wielu na pewno nowością będzie informacje, że samochody polonezy w latach 70.także eksportowaliśmy w handlu wymiennym. W tym przypadku od kontrahentów zagranicznych dostawaliśmy…sok pomarańczowy. Wiele innych ciekawych informacji w tym filmie Państwo znajdziecie.

Scenariusz: Marek Stremecki, Hubert Wilk
Reżyseria: Irena Krasowicz, Tomasz Płuciennik, Elżbieta Rottermund
Zdjęcia: Sebastian Kniza, Michał Janiszewski (dron)
Dźwięk: Tomasz Rachwał
Montaż: Paweł Gil

Wykorzystano materiały archiwalne ze zbiorów:
Filmoteki Narodowej - Archiwum Audiowizualnego, TVP, Biblioteki Narodowej

Dziękujemy Narodowemu Muzeum Techniki za pomoc w realizacji filmu.