Xurxo Ayán Historiador e escritor Os mortos daquel verán Nihilismo, Memoria e Exterminio na Galicia

O Dr. Xurxo M. Ayán Vila (Lugo, 1976) é licenciado en Historia con Premio Extraordinario pola Universidade de Santiago de Compostela (1998). A súa tese Casa, familia e Comunidade na Idade do Ferro do NW foi merecedora do Premio Cultura á mellor tese en Humanidades 2012 da Excma. Deputación Provincial de Pontevedra. Foi bolseiro predoutoral do Programa I3P do Fondo Social Europeo no Laboratorio de Patrimonio do Instituto de Estudos Galegos (Xunta de Galicia- CSIC). Entre 2014 e 2018 foi investigador postdoutoral Juan de la Cierva no Grupo de Investigación en Patrimonio Construído na Universidade do País Basco. Dende maio de 2019 é investigador principal da FCT no Instituto de História Contemporânea da Facultade de Ciencias Sociais e Humanas da Universidade Nova de Lisboa. Autor de máis dun cento de artigos científicos e ponencias en congresos nacionais e internacionais ten participado como investigador en proxectos interdisciplinares na Guiné Ecuatorial, Guiné-Bissau, Etiopía, Chile, Portugal e Croacia. Foi investigador convidado no Instituto Arqueolóxico de Budapest (Academia das Ciencias de Hungría), na Universidade de Binghamton (NY, USA), na Universidade Fluminense de Rio de Janeiro e na Universidad Nacional de Mar del Plata na Arxentina. Os seus últimos libros publicados son “San Lourenzo ven a nós. Memorias dun castro galego” (2021), “Onde as rúas non teñen nome” (2020, Edicións Positivas), “Arqueología: Una introducción a la materialidad del pasado” (2018, Alianza Editorial), “Altamira vista por los españoles” (2015, JAS) e “Herdeiros pola Forza: Ideoloxía, patrimonio e poder na Galicia do século XXI” (2012, 2.0 Editora). É un referente internacional en estudos críticos do patrimonio, Arqueoloxía en Comunidade e Arqueoloxía do Pasado Contemporáneo. Participou no equipo arqueolóxico que traballou en Cuelgamuros e no Pazo de Meirás. Forma parte do Comité de Lugares de Memoria, do Consello da Cultura Galega.
Actualmente é coordenador da liña temática Usos do passado: memória e património cultural e codirector do grupo de investigación Historia Política: Regimes, Transições e Memória, no Instituto de História Contemporânea da Universidade NOVA de Lisboa. Asemade é investigador integrado na Rede In2Past. Laboratório Associado para a Investigação e Innovação em Património, Artes, Sustentabilidade e Território. Pola súa vez dirixe os proxectos Archaeology of the Contemproary Past and Heritage Socialization, HELP: Arqueoloxía dos campos de refuxiados republicanos españois en Barrancos (Alentejo, 1936), Recuperación e posta en valor do castro de San Lourenzo (Cereixa, A Pobra do Brollón, Lugo) e o Proxecto arqueolóxico de O Preguntoiro (Pantón, Lugo).

“Cómpre regresar ao pasado sabendo que o pasado é o que máis muda”.
La Sociedad de la Nieve (2023)

Se o aramio de espiño é un dos símbolos da Modernidade, as foxas comúns son a materialización máis extrema do nihilismo. Os arqueólogos que traballamos con conflitos do pasado recente estamos afeitos a lidiar con proxectos ideolóxicos, con verdadeiros programas de enxeñería social que apelan á construción dun mundo/home novo a partir da eliminación física de persoas e de camadas de memoria. A escritora Tatiana Tolstaya comentaba que na Unión Soviética o pasado era impredicible, a raíz das purgas estalinistas que facían desaparecer das fotografías os líderes socialistas caídos en desgraza. Os estados totalitarios son expertos en deportar comunidades, en desartellar sociedades que son desligadas da súa paisaxe e dos seus lugares de memoria, aqueles onde foron aculturados. Evacuados en comboios como gando, estes labregos con ciencia, vítimas do electrofascismoo, eran convertidos en colonos, en seres ahistóricos, dóciles e domesticados polo Poder. A desmemoria como prática nihilista.