İTO endeksi yetersiz. Refah paylı gerçek maaş zammı için TR Ücretliler Geçinme Endeksi hesaplanmalı

#tüfe #enflasyon #tüik #ito #ücretliler #geçimsıkıntısı
#çekirdekenflasyon #maaşzammı #endeks #kpsslisans #uzmanlık #asgariucret

İstanbul Ticaret Odası (İTO) uzun yıllardır bir İstanbul Ücretliler Geçinme Endeksi (İTO-ÜGE) yayınlıyor. 01 Ağustos 2022 tarihinde açıklanan Temmuz ayı sonuçlarına göre, 1998 yılından bu yana yani 24 yıl sonra bu endeksin en yüksek değerine çıktığı görüldü. Ücretlilerin tüketimine konu olan malların fiyatlarını temsil eden endeks, son bir yılda yüzde 99,1 arttı.

İTO, bu ÜGE'yi aynı zamanda İstanbul'un tüketici fiyat endeksi yerine de kullanıyor. Aslında ÜGE ile TÜFE aynı şey olmamalı. TÜFE ve ÜGE'nin ayrı ayrı hesaplanıp ilan edilmesi gerek.
Öte yandan TÜİK'in açıkladığı kendi TÜFE verisi var ki; İTO'nun TÜFE'siyle arasında bazen ciddi farklılıklar olabiliyor. Bunun çeşitli sebepleri var tabii ki... TÜİK'in TÜFE'si 400'ü aşkın mal ve hizmetin fiyatlarını takip ederken, İTO'nun TÜFE'si (veya ÜGE'sinde) 200'dan biraz fazla...

İTO'nun TÜFE'si biraz eski ve yenilenmesi gereken bir endeks. TÜİK'in TÜFE'sinde 2000'li yılların başından itibaren 'çekirdek enflasyon' da denilen özel kapsamlı fiyat göstergeleri bulunuyor. TÜİK verisi mevsimsel, takvimsel etkilerden arındırılmış ve endeksin gelecekte yönünü tahmin etmeye yarayan bazı dışlamaları (enerji fiyatları hariç, kamunun yönettiği ve yönlendirdiği fiyatlar hariç vb.) içeriyor. Oysa İTO'nun verisinde bunlar bulunmuyor. Yani TÜİK'in TÜFE'si daha yeni ve modern göstergeleri içeren bir endeks...

Ama yine de İTO'nun çalışması hiç bir şey yapmamaktan iyidir. Bir ekonomi muhabiri olarak İTO'dan beklentim, TÜFE ile ÜGE'yi birbirinden farklılaştırmasıdır. Yani ÜGE'yi ayrı olarak ilan etmesi ve endeksinin yenilenmesi iyi olacaktır. Bu yenileme; fiyatları izlenen mal adedinin artırılması ve kapsamını genişletmek biçiminde olmalı. Çünkü 1995'in tüketim kalıbı ile günümüzün tüketim kalıbı birbirine uymuyor. Mesela ücretlilerin tüketim kalıbına artık cep telefonu satın alınması, cep telefonu aboneliği, internet hizmeti aboneliği gibi harcamalar girmiş durumda. Oysa bunlar 1995'te yoktu.

İlginçtir; Türkiye'de ücretliler geçinme endeksi geçmişte devlet tarafından hesaplanıp açıklanıyordu. 1940'lardan 1988 yılına kadar Ankara ve İstanbul Geçinme Endeksi, Ticaret Bakanlığı (1980'lerde Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı) tarafından hesaplanıp yayınlandı. "TÜFE hesaplanıp ilan edilirken, ÜGE'ye ne gerek var? Kafaları karıştırmayın" şeklinde bir düşünce ileri sürülüyor. Ben bu düşünceye katılmıyorum. Türkiye gibi enflasyonla mücadele etmekte zorlanan, sık sık bundan taviz verilen bir ülkede, ücretliler fiyat artışlarından ilk olarak ve en fazla etkilenen grup oluyor. Bunların gelirlerinin telafisi yani alacakları zamlar ise siyasetçilerin iki dudağı arasında kalıyor.

Ücretlilerin durumunun ne kadar kötüye gidip gitmediğini en sağlıklı, ÜGE üzerinden anlayabiliriz. Ayrıca ücretlilerin milli gelirin artışından pay alması yani onlara enflasyon zammının yanı sıra büyüme rakamı kadar refah payı ödenmesi de gerekiyor.

Enflasyonun yükseldiği ve yüksek kaldığı bu dönemde; artık TÜİK'in Türkiye çapında bir "Türkiye Ücretliler Geçinme Endeksini (TÜGE)" hesaplayıp açıklamasına ihtiyaç var. Geçmiş kalkınma planlarına baktığımızda devletin tüketici fiyatları üzerinden ÜGE düzenleme sözü vardı ama yerine getirilmemişti... Ücretlilerin refah kayıplarını doğru hesaplamak için artık kesinlikle TÜGE'ye ihtiyaç var.