Felsenin Başlangıcında Doğa Filozofları: Evrenin Ana Maddesi (arkhe) Nedir? | Felsefe Tarihi 01

Felsefenin başlangıcında Doğa Filozofları ve onların ''evrenin ana maddesi (arkhe) nedir?'' sorunsalı yatar. Evrendeki her şeyin kökeninin nereden geldiği, neye bağlanarak açıklanabileceği sorunsalı ilk felsefi denemeleri oluşturur. Varoluş üzerine yapılan bu denemeler, felsefenin bir zihinsel etkinlik olarak başlamasını sağlamıştır.

Doğa Filozofları Kimlerdir?

Antik Yunan'da felsefe, MÖ 6. yüzyılda, öncelikle İyonya'daki Milet şehir devletinde ortaya çıktı. Aristoteles'in doğayı konu alan; fizikçiler, Doğa Filozofları olarak tanımladığı Thales, Anaksimandros ve Anaksimenes İyonya okulunun temsilcileri olmuşlardır.

Arkhe Nedir?

İlk filozoflar Varoluşun kökeninde yer aldığı düşünülen ve evrendeki her şeyin böylece varolduğuna inandıkları arke sorunsalına yönelmişlerdir . Arkhe burada ilk neden, ilke, temel ana unsuru temsil ediyor. Bu düşünürler tarafından evrenin neyden oluştuğu bir sebep ile açıklanmaya çalışılmıştır..Mitolojik açıklamalardan kopularak doğal nedenler aranmaya başlanması felsefenin başlangıç unsurunu oluşturmaktadır.

İlkçağ Felsefe Tarihi: Thales

Thales, bir filozof, matematik ve astronomi alnanında çalışmaları olan biri olarak tanımlanabilir. Miletli Thales’in en bilinen niteliklerinden biri, felsefi düşüncenin doğuşuna katkıda bulunmasıdır. Thales'e göre, evrenin temelinde su vardı ve su her şeyin kökeniydi. Thales dünyayı su üzerinde yüzen bir temsi gibi tasavvur etmiştir.
Bu yaklaşımın önemi mitolojik kaynaklardan, doğa üstü yaklaşımdan uzaklaşılarak bir bilimsel, felsefi neden öne sürmesiydi. Ancak Thales’in bu argümanı çok fazla bir şey bilmiyoruz. Ne çeşit bir akıl yürütmenin ürünü olduğu veya hangi kaynaklara dayandığından bahsedilmiyor. Daha çok Aristoteles'in fikir yürütmesine yaptığı çıkarımlara dayalı fragmanlardan onunla ilgili detaylı bilgilere ulaşabiliyoruz.

Thales ile ilgili önemli bir diğer nokta; ruhu hareket ettirici bir güç olarak tanımlaması; manyatik taş yani mıknatısın demiri hareket ettirmesi de buradan var oluyormuş gibi bir ifade söz konusu.

Aperion Nedir? Anaksimandros

Thales’in öğrencisi ve dostu olan Anaksimandros'un bir dünya haritası ile gök haritası yapmaya çalıştığı bilinmektedir. O da matematik ve astronomi ile ilgilenmiştir.

Thales’in ileri sürdüğü ''dünya bir tepsidir'' ifadesine karşı Anaksimandros; ''Dünya bir tepsi değil, genişliği yüksekliğinin üç katı olan bir silindir biçimindedir.'' ifadesini kullanmıştır.

Evrenin ana maddesi nedir sorunsalı Anaksimandors'un ''aperiondur'' cevabını getirmesi ile felsefi tartışmaların odak noktası olmasını sağlamıştır. Aperion ile ilgili çok sayıda tartışma çıkmış ve belirsiz, sınırsız olarak tanımlanmıştır.

"Varolan şeylerin ilkesi, apeiron'dur. Şeyler ondan meydana gelir ve yine zorunlu olarak onda ortadan kalkarlar; çünkü onlar zamanın sırasına uygun olarak birbirlerine karşı işlemiş oldukları haksızlıkların cezasını (kefaretini) öderler.''
Doğa filozofları evrenin ana maddesi nedir sorunsalını irdelerken aynı zamanda metafiziğin alanına girmişlerdir.

İyonya Okulu Filozofu: Anaksimenes

Doğa Filozofoları konusunda önem taşıyan bir diğer isim Aneksinemenes'tir.
Bilim ve astronomi ile ilgillendiği düşünülen Anaksimenes boşlukta duran silindir şeklindeki dünya anlayışı yerine, ''havada aynen bir yaprak gibi yüzen, bir masa kapağı şeklindeki dünya anlayışını'' getirmiştir.
İlk defa sabit yıldızlar ve gezegenler arasında ayrım yapan filozof olduğu ve ay ve güneş tutulması hakkında doğru bir açıklama getiren yunan filozofu olduğu bilinmektedir.
Anaksimeneste İlk madde anlayışı hava ile ortaya çıkmıştır. Anaksimenes’e göre töz belirli bir yapıdadır ancak sonsuzdur. Doğa filozofları bu seçtikleri arkheler ile evrenin ana maddesi nedir sorunsalını bilimsel ve felsefi bir perspektiften ele almışlar ve bu da ilk felsefi denemeleri oluşturmuştur.

Video Yayın Akışı

00:00 Felsefe ve Mitoloji
00:50 Arkhe Nedir?
01:42 Antik Yunan'da Felsefe
02:58 Thales kimdir?
03:32 Thales'in Felsefesi
06:15 Anaksimandros ve Aperion
08:15 Anaksimenes ve Hava
11:10 Notlar ve Kitap Önerileri

Kaynaklar
Emile Bréhier-Antik ve Orta Çağ Felsefesi
Karl Vorlander-Felsefe Tarihi
Werner Jaeger-İlk Yunan Filozoflarında Tanrı Düşüncesi
Bertrand Russell-Batı Felsefesi Tarihi
Ahmet Arslan-İlkçağ Felsefe Tarihi
Ahmet Cevizci-Felsefe Tarihi
Walther Kranz-Antik Felsefe
Wilhelm Capelle-Sokrates'ten Önce Felsefe


Mail : [email protected]
sanatsalhareketler.com üzerinden kültür-sanat içeriklerine ulaşabilirsiniz.

#felsefe