EP.50 รายการสาระน่ารู้ ตอนที่ ๕๐ เยือนอาณาจักรไทลื้อ สิบสองปันนา (Tai Lue, Sibsongpanna, China)

ขอเจริญพรทุกท่าน วันนี้พาทุกท่านออกจากดินแดนพุทธภูมิ หลังจากที่พาทุกท่านไปชมชุมชนเผ่าไทในอินเดียหลายเผ่า เช่น ไทอาหม ไทคำตี้ ไทผาเก ไทคำย่าง เป็นต้นแล้ว คราวนี้จะพาทุกท่านไปเยือนเผ่าไทอีกตระกูลหนึ่งซึ่งมีจำนวนประชากรไม่น้อย เผ่าที่ว่านี้คือไทลื้อที่สิบสองปันนา มณฑลยูนนาน สาธารณรัฐประชาชนจีน
ความจริง ไทลื้อนั้นไม่ใช่มีเฉพาะในสิบสองปันนา มณฑลยูนนานเท่านั้น แต่กระจายอยู่หลายที่ เช่น ภาคเหนือของไทย เช่น พเยา แพร่ น่าน เชียงราย ในพม่ารัฐฉาน ในลาวที่แขวงอุดมไชย หลวงพระบาง เป็นต้น
พวกเราเดินทางไปวันที่ ๒๖ พค.๒๕๖๘ โดยมีคณะสงฆ์จากอำเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม่นำโดยพระครูศรีสิทธิพิมล,ดร.ป.ธ.๗ และคณะเดินทางโดยนั่งรถโดยสารไปลงที่ด่านพรมแดนไทยลาว จังหวัดหนองคาย จากนั้นข้ามโขงไปพักที่วัดพระขาวพรรณาราม นครเวียงจันทน์ วันต่อมาออกเดินทางโดยนั่งรถไฟความเร็วสูงจากสถานีรถไฟที่นครเวียงจันทน์ ปลายทางคือเมืองบ่อเตน ซึ่งเป็นเมืองชายแดน โดยนัดเจอกันที่นั้น
ที่สถานีรถไฟความสูงที่ลาวก็ให้เกียรติพระสงฆ์จะมีป้ายเขียนว่า ให้พระสงฆ์ได้ไปก่อน นับว่าเป็นเรื่องที่น่าอนุโมทนา ในขณะที่เมืองไทย สิทธิต่างๆของพระสงฆ์เริ่มลดลงตามลำดับ เรานั่งรถไฟขบวนล้านช้าง ออกจากสถานีรถไฟเวียงจันทน์ ๐๘.๓๐ น. เป็นช่วงเวลาพอดี ผู้คนมาใช้บริการกันมาก
สำหรับไกด์ที่มารับพวกเราเป็นชาวไทลื้อ พูดได้หลายภาษาคือภาษาไทย ภาษาลื้อ ภาษาจีนกลาง ภาษาอังกฤษก็มาต้อนรับที่ด่าน เขาชื่อว่าคำผง ชื่อจีนกลางคือ อาเผิง
ถนนหนทางที่ด่านลาวจีนจะแตกต่างกัน เพราะที่ลาวถนนยังเป็นหลุมเป็นบ่ออยู่ เมี่อข้ามไปถึงจีนถนนได้พัฒนาเป็นทาง ๔ เลนส์และ ๖ เลนส์ไปแล้ว
ด่านพรมแดนฝั่งลาวเรียกว่า บ่อเตน ส่วนฝั่งสิบสองปันนาเรียกว่า บ่อหาน
อาณาจักรไทลื้อปัจจุบันเรียกว่าเขตปกครองตนเองชนชาติไต สิบสองปันนา เมืองหลวงคือเมืองเชียงรุ้ง โดยมีแม่น้ำหลานฉาง ไหลผ่าน คำว่าหลานฉางมาจกคำว่า ลานช้าง คือแม่น้ำโขงนั้นเอง ผู้กอตั้งอาณาจักรคือพญาเจือง เมื่อ ๖๐๐ ปีก่อน
อักษรไทลื้อนั้นมีลัษณะแบบเดียวกับอักษรล้านนา เชียงใหม่ แต่ต่อมาเมื่อเปลี่ยนการปกครองเป็นคอมมิวนิสต์โดยเหมาเจ๋อตุง รัฐบาลกลางได้เข้ามาเข้มงวดกิจกรรมหลายอย่าง รวมทั้งควบคุมการเขียนการอ่านด้วย โดยให้มีการปรับปรุงการเขียนใหม่ ซึ่งใช้มาจนถึงปัจจุบัน ส่วนการเขียนแบบโบราณนั้นเราจะเห็นเฉพาะในวัดเท่านั้น
สมัยโบราณพุทธศาสนาจะรุ่งเรืองใน ๕ เชียงคือ ๑.เชียงใหม่ ๒.เชียงราย ๓.เชียงตุง ๔.เชียงทอง ๕.และเชียงรุ้ง ความสัมพันธ์นี้จึงแน่นแฟ้น ทั้งศาสนา ภาษา ประเพณี วัฒนธรรม วิถีชีวิต
ที่เรียกว่า ๑๒ ปันนา คือการแบ่งเขตการปกครองด้วยการถือไร่นาทั้งหมด ๑๒,๐๐๐ ไร่ ตรงกับสำเนียงไทเรียกว่า “สิบสองพันนา” หรือสิบสองปันนา ประกอบด้วย 12 เขตปกครอง เขตปกครองละ ๑ พันนา บางเขตอาจมีมากกว่าหนึ่งเมือง ได้แก่
๑. เมืองเชียงรุ่ง เมืองยาง เมืองฮำ
๒.เมืองแจ เมืองมาง (ตะวันตก) เมืองเชียงลู เมืองออง
๓.เมืองลวง
๔.เมืองหน เมืองพาน เชียงลอ
๕.เมืองฮาย เมืองเชียงเจือง
๖.เมืองงาด เมืองขาง เมืองวัง
๗.เมืองหล้า เมืองบาน
๘.เมืองฮิง เมืองปาง
๙.เชียงเหนือ เมืองลา
๑๐.เมืองพง เมืองมาง (ตะวันออก) เมืองหย่วน
๑๑.เมืองอูเหนือ เมืองอูใต้
๑๒.เมืองเชียงทอง เมืองอีงู เมืองอีปาง
ส่วนเมืองหลวงคือ เชียงรุ้งนั้นคือเจิงฮุ้ง จีนกลางเขียนเป็น จิ้งหง ส่วนสิบสองปันนานั้น จีนกลางออกเสียงเป็น ซื้อซ่วงปันนา
ชาวไทยลือปัจจุบันมีราว ๙ แสนคนเศษ คิดเป็นร้อยละ ๓๔ ของประชากรในมณฑลยูนนาน เพราะถูกกวาดต้อนไปยังพม่า ลาว และไทยหลายครั้ง
เจ้าหลวงปกครองไทลื้อองสุดท้ายคือ เจ้าหม่อมคำลือ แต่พระราชวังที่เวียงผาครางถำทำลายในสมัยจีนเปลี่ยนการปกครอง พ.ศ.๒๔๙๒ สถาบันกษัตริย์ถูกทำลาย พุทธศาสนาก็ถูกห้ามนับถือ ทรัพย์สินถูกนำไปเป็นของรัฐ เลือกสวนไร่นาถูกยึดให้เป็นสมบัติของรัฐบาล แล้วให้คนไปทำนารวมแล้วแบ่งส่วนอาหาร ผีซ้ำด้ามพลอย เมื่อเหมาปลุกระดมคนรุ่นจนใหม่ ทำลายของเดิม จนเรียกว่า พวกเรดการ์ด (Red Card) ได้ทำลายพุทธศาสนาในสิบสองปันนายับเยิน ที่เราเห็นวัดและพระสงฆ์ในปัจจุบัน เป็นผลจากการฟื้นฟูหลังจากปฏิวัตวัฒนธรรมโดยพวกเรดการ์ดแล้ว
การฟื้นฟูพุทธศาสนาไม่ใช่เรื่องง่าย เพราะพุทธศาสนาได้ถูกทลายจนเกือบหมด เมื่อสร้างวัดแล้ว แต่หาพระยาก ที่มีอยู่ ก็แทบไม่รู้จักวินัยสงฆ์ ไม่นำพาให้ประชาชนได้ศรัทธา จึงต้องนิมนต์พระส.ฆ์จากเมืองยอง พม่า และเมืองไทยไปเผยแผ่ และนำพระสงฆ์จากสิบสองปันนามาศึกษาในเมืองไทย จึงทำให้พุทธศาสนาเป็นรุปเป็นร่างขึ้นมา แต่ล่าสุดรัฐบาลกลางได้ประกาศให้สามเณรที่มีอยุตำกว่า ๑๘ ปีลาสิกขาสไปเรียนระบบทางโลกก็นับว่าเป็นเรื่องน่าห่วงไม่น้อย เพราะแทบจะหาสามเณรอยู่วัดไม่มี