Strabo’nun yanık ülkesi, Kula "Katakekaumene"

Antik dönemin ünlü coğrafyacılarından Strabon, "Coğrafya" adlı eserinde Kula bölgesini kömür karası taşlarından ötürü "Katakekaumene" yani Yanık Ülke olarak adlandırmıştır. Strabon, eserinde bu bölgenin siyah volkanik taşlarla kaplı olduğunu ve bunların yer altından çıkan alevler sonucunda oluştuğunu belirtmiştir. Bu açıdan Kula bölgesi sönmüş bir volkanik alanın tarihte tanıtıldığı ilk yer olma özelliğine sahiptir ve bölgenin volkanik şekilleri 2000 yıldır bilinmektedir.
Volkanik bölgeler, insanların hem hayranlık duyduğu hem de korkuyla yaklaştığı yerlerdir. Volkanik patlamalar, yanık topraklar, lav akıntıları ve siyah bazalt taşlar nedeniyle volkanik bölgeler yeraltı dünyasıyla ya da cehennemle ilişkilendirilmiştir. Bu açıdan Kula bölgesindeki volkanlarda antik dönemlerde yeraltı dünyasına giriş noktalarından birisi olarak kabul ediliyordu.
Kula volkanik bölgesi Ülkemizin ilk ve tek UNESCO jeoparkı olan Kula-Salihli Jeoparkı içerisinde yer alır. Bölgedeki volkanizma Ege Bölgesi’ni etkileyen tektonik açılmaya yani horst ve grabenlerin oluşmasını sağlayan faylara bağlı olarak gerçekleşmiştir.
Jeopark içerisinde en dikkat çekici yer şekilleri volkanik koniler ve lav akıntılarıdır. Haritalama çalışmalarına göre kula bölgesinde 88 adet volkanik koni bulunmaktadır. Buradaki koniler boyutlarına ve gelişim özelliklerine göre üç farklı türe ayrılmaktadır. Yerel olarak divlit adı verilen, bilimsel adı sinder konileri, kül konileri ya da monojenik volkan konileri olan yer şekilleri bölgedeki en yaygın ve en iyi bilinen volkan konileridir. Bunlar bir volkan bacasından püsküren ve piroklastik malzeme olarak adlandırılan volkanik malzemelerin bacanın etrafında birikmesiyle oluşan dik yamaçlı volkanik tepelerdir. Sinder konileri nadiren birkaç yüz metrelik yüksekliklere ulaşırlar.
Kula bölgesinde toplam 64 adet sinder konisi bulunmaktadır ve bu konilerin yükseklikleri 200 metreye ulaşabilmektedir. Bölgede en bilindik olanları Sandal, Kaplan ve Kula Divlitleridir. Divlitleri ya da sinder konilerini Hasan, Erciyes ve Ağrı dağı gibi ülkemizdeki büyük strato-volkan dağlarının çevresinde yaygın olarak görmeniz mümkündür.
Sinder konilerinin yanı sıra Kula’da, parazit konileri ve serpinti konileri olarak adlandırılan daha küçük volkanik konilerde bulunmaktadır. Parazit konileri genelde ana volkanik yapının kenar kesimlerinde volkanik malzemelerin birikmesiyle oluşan küçük konilerdir. Bunların yükseklikleri birkaç on metreye çıkabilmektedir.
Volkanik konilerin en küçükleri serpinti konileridir Bunlar genelde akışkan lavların yüzeye çıktığı bölgelerde oluşur ve yükseklikleri 3-5 metre arasında değişmektedir.
Volkan konilerinin ardından bölgedeki en dikkat çekici yapılar volkanik lav akışlarıdır. Bölgedeki lavlar bazaltik ya da aa tipi olarak adlandırılan lavlardan oluşmaktadır. Bu lavlar yüksek viskoziteye sahip olduğundan yavaş hareket eder ve hızla sertleşir. Lavın soğurken kırılgan hale gelmesinden dolayı yüzeyde sert, pürüzlü, keskin köşeli ve bloklu bir yapı oluşur.
Bu volkan konileri ve lav akıntılarının yanı sıra Kula bölgesinde lav mağaraları ya da tünelleri, bazalt sütunları, tüf halkaları, maarlar gibi farklı volkanik yer şekillerini görmeniz mümkündür.
Bilimsel çalışmalarda gerçekleştirilen radyometrik tarihlendirme çalışmalarına göre bölgedeki volkanik faaliyetler 4 farklı patlama evresinde gerçekleşmiştir. İlk patlamalar 2 milyon yıl önce başlamıştır. İkinci patlama dönemi 1.3 milyon yıl ile 900 bin yılları arasında gerçekleşirken, üçüncü patlama dönemi günümüzden 240 bin ile 80 bin yılları arasında gerçekleşmiştir. Son patlama dönemi ise 75 bin yıl önce başlayıp birkaç bin yıl öncesine kadar devam etmiştir. Çalışmalara göre son 4 bin yıl içerisinde bölgede belirgin bir volkanik faaliyet gerçekleşmiştir. Hem divlitler hem de lav akıntıları son patlama dönemi içerisinde oluşmuşlardır. Bu açıdan kula ülkemizin en genç volkanik oluşumlarından bir tanesidir. Kula’daki genç volkanizmanın kanıtlarından bir tanesi de volkanik küller içerisinde tespit edilen ve 11 bin yıl öncesine ait insan ayak izidir.

Song: Filaments · Scott Buckley
   • Filaments