PARAZIT CHUVALCHANGLAR XILMA XILLIGI | ПAРAЗИТ ЧУВAЛЧAНГЛAР ХИЛМA ХИЛЛИГИ.

PARAZIT CHUVALCHANGLAR XILMA XILLIGI | ПAРAЗИТ ЧУВAЛЧAНГЛAР ХИЛМA ХИЛЛИГИ.
Parazit chuvalchanglarning xilma-xilligi: Exinokokk. Exinokokk yassi chuvalchanglar tiрi, tasmasimon chulvalchanglar sinfiga kiradi. Uning uzunligi 0,3–0,6 mm bo‘lib, it, bo‘ri va tulkilar ichagida parazitlik qiladi (23-rasm, 3, 4). Boshidagi ikki juft so‘rg‘ichlari yordamida ichak devoriga yopishib oladi. Tanasi 5–6 bo‘g‘imdan iborat; tuxumga to‘lgan oxirgi bo‘g‘imi hayvon axlati bilan tashqariga chiqib ketadi, uning o‘rniga yana boshqasi
hosil bo‘ladi.
Exinokokk tuxumlari yem-xashak orqali qoramol, qo‘y, ot
va tuya kabi hayvonlarning ichagiga tushganida ulardan chiqqan
lichinkalar qon orqali o‘pka, jigar yoki boshqa organlarga borib, juda yirik, ba’zan chaqaloq boshidek va undan ham kattaroq pufak (finna)ni hosil qiladi. Bunday pufak ichidagi suyuqlikda faqat mikroskopda ko‘rinadigan juda ko‘p sonli lichinkalar bo‘ladi. Itlar va yirtqich hayvonlar o‘txo‘r hayvonlarning ichki organlari bilan birga ana shunday pufaklarni yeganida ular ichagida lichinkalar voyaga yetadi. Hayvon ichagidan axlat bilan juda ko‘p exinokokk tuxumlari tashqariga chiqib turadi. Tuxumlar hayvonlarning yungiga ham yopishib qoladi. Odam kasal itni erkalatganida exinokokk tuxumlarini yuqtiradi. Odam va o‘txo‘r hayvonlar exinokokkning oraliq xo‘jayini, it va boshqa yirtqich hayvonlar esa uning asosiy xo‘jayini hisoblanadi. Cho‘chqa tasmasimon chuvalchangi yassi chuvalchanglar tiрining tasmasimon chuvalchanglar sinfiga kiradi. Uning tuzilishi va hayot kechirishi qoramol tasmasimon chuvalchanginikiga o‘xshash bo‘lib, voyaga yetgan davrida odam ichagida, lichinkasi cho‘chqalar muskulida uchraydi. Odam yaxshi pishirilmagan cho‘chqa go‘shtini iste’mol qilib, parazit finnasini yuqtiradi (23-rasm, 1, 2).Bolalar gijjasi. Bu gijja to‘garak chuvalchanglar tiрiga kiradi. Gijja odamlarning, ayniqsa, kichik yoshdagi bolalarn ing ichagida parazitlik qiladi. Gijja – oqish rangli, juda mayda (5–10 mm) chuvalchang. Bolalar gijjasining urg‘ochisi urug‘lang andan keyin orqa chiqaruv teshigi yaqinida yashay boshlaydi. Kechasi orqa chiqaruv teshigi atrofidagi teriga tuxum qo‘yadi. Bu paytda teri qattiq qichishib, kishini bezovta qiladi. Gijjaning tuxumlari iflos qo‘l orqali yana ichakka tushib qolsa, qaytadan rivojlana boshlaydi. Gijja tuxumlari kasal odamning kiyimi, to‘shagi yoki boshqa buyumlari orqali yuqadi.Rishta – to‘garak chuvalchanglar tipiga mansub parazit hayvon. Tropik va subtropik o‘lkalarda tarqalgan. Tanasi ipga o‘xshash, uzunligi 32 sm dan 100 sm gacha bo‘ladi. Rishta oyoq, ba’zan qo‘l tеrisi ostidagi biriktiruvchi to‘qimada parazitlik qiladi. Terining rishta bilan zararlangan joyida ho‘l yara paydo bo‘ladi. Yaradan rishta tanasining bir qismi chiqib turadi. Tananing qolgan qismi yara ostida kalavaga o‘xshab o‘ralib yotadi. Rishta tirik lichinkalar tug‘ib ko‘payadi. Rishta bilan zararlangan odam yoki hayvon suvga tushganida lichinkalar suvga chiqadi. Ularni suvdagi juda mayda qisqichbaqasimonlardan sikloplar yutib yuboradi. Odam yoki hayvonlar siklopli suvni ichganida rishtaning lichinkasi ularga o‘tadi. Odam tanasida lichinka bir yil davomida voyaga еtadi.Aholini toza ichimlik suv bilan ta’minlash natijasida O‘zbеkistonda rishta aholi orasida tugatilgan. Hozir rishta bilan zararlanish yovvoyi hayvonlarda uchrab turadi.Bo‘rtma nematoda. O‘simliklarning yer ostki qismida parazitlik qiladi. Kasallangan o‘simlik ildizida no‘xatdek va undan yirikroq (ba’zan mushtdek) bo‘rtmalar hosil bo‘ladi. Bunday o‘simlik o‘sish va rivojlanishdan qoladi, uning hosili kamayib ketadi; kuchli zararlangan o‘simliklar tez orada halok bo‘ladi. Nematoda ayniqsa bodring, pomidor, qovun, kartoshka, kanop, ba’zan g‘o‘zaga katta ziyon yetkazadi.Chuvalchanglarning parazit hayot kechirishga moslashishi. Parazit hayot kechirish chuvalchanglarning tashqi tuzilishiga va hayot kechirish xususiyatlariga katta ta’sir qilgan. Bunday o‘zgarishlar yassi chuvalchanglarda ayniqsa yaxshi ko‘zga tashlanadi. Ularning maxsus yopishish organlari paydo bo‘lgan; hazm qilish sistemasi yo‘qolib, jinsiy organlari juda kuchli rivojlangan. Lekin parazit chuvalchangl ar va lichinkalarining ko‘pchiligi tashqi muhitga chiqqanida o‘z xo‘jayinini topolmasdan qirilib ketadi. Exinokokk, bolalar gijjasi, cho‘chqa tasmasimon chuvalchangi, bo‘rtma nematoda, serpushtlik, shaxsiy gigiyena.
Yangi bo‘lsangiz kanalimizga obuna bo‘lishni unutmang!
👍Layk tugmasini bosishni unutmang !
🔥Ajoyib kommentlaringizni qoldiring...
Kuningiz xayrli o‘tsin!
Hurmat ila BIOLOGUZ
►ТЕЛЕГРАМ КАНАЛИМИЗ: https://t.me/uzbiolog
►Хамкор Каналларимиз: https://t.me/zveruz - Android Ilovalar Kanali.
#parazitchuvalchanglarxilmaxilligi #uzbiolog #biologuz #nematoda #exinokokk #gijja #rishtalar #skryabin #biogelmint #qilbosh #Vuxareriya #bankroft