गुरुचरित्र का वाचावे? gurucharitra parayan | gurucharitache kar parayan | sampurna guru charitra

'श्रीगुरुचरित्र' हा श्रीसरस्वती गंगाधर यांनी रचलेला एक अत्यंत प्रासादिक आणि रसाळ ओवीबद्ध ग्रंथ आहे. हा ग्रंथ गुरुपरंपरेचे आणि गुरुसंस्थेचे माहात्म्य वर्णन करतो. नामधारकाच्या प्रश्नांच्या निमित्ताने यात त्रिमूर्ती दत्ताची अवतार कथा, अंबरीष कथा, धौम्य ऋषींची कथा अशा अनेक पौराणिक कथांचे वर्णन असले तरी, श्रीगुरुचरित्राचा मुख्य विषय श्रीनृसिंह सरस्वती ह्यांचे अलौकिक अवतारी चरित्र सांगणे हा आहे.

अध्यायानुसार विषयविभागणी:
या अपूर्व ओवीबद्ध चरित्रग्रंथात श्रीदत्तात्रेय, श्रीपाद श्रीवल्लभ आणि श्रीनृसिंह सरस्वती या तीन अवतारी पुरुषोत्तमांचे अवतारकार्य प्रकट झाले आहे. पहिले नऊ अध्याय श्रीपाद श्रीवल्लभांच्या अवतारकार्याचे वर्णन करतात. दहावा अध्याय त्यांच्या निर्गुण अस्तित्वाचे निरूपण करतो. अकराव्या अध्यायापासून शेवटपर्यंत श्रीनृसिंह सरस्वतींचे अवतारकार्य सविस्तरपणे वर्णन केले आहे. खऱ्या अर्थाने, अकराव्या अध्यायापासूनच या अद्वितीय गुरुचरित्राला सुरुवात होते.

दत्तसंप्रदायातील महत्त्व:
दत्तसंप्रदायाचे तत्त्वज्ञान आणि आचारधर्म (जीवनशैली) यांचे सखोल विवरण करणारा हा एक अद्वितीय ग्रंथ आहे. दत्तसंप्रदायात 'गुरुचरित्र' ग्रंथाला वेदांइतकेच महत्त्व दिले जाते. हा ग्रंथ पुराणांमधील पंचलक्षणांचे (पाच वैशिष्ट्यांचे) शाश्वत संकेत भक्तिभावाने पाळतो. गुरुमाहात्म्य सांगणारा, उपासनामार्गाचे प्रतिपादन करणारा आणि मानवी आचारधर्माचे रसाळ निरूपण करणारा एक सांप्रदायिक प्रमाणग्रंथ म्हणून दत्तसंप्रदायात या ग्रंथाला अत्यंत मान आणि प्रतिष्ठा आहे. श्रीदत्तात्रेयाच्या शाश्वत उपासनेभोवती आपल्या अमृतमय भाषेतून प्रदक्षिणा घालणारा हा एक श्रेष्ठ ग्रंथ आहे.

ग्रंथाचे कर्ते आणि रचनाकाळ:
'श्रीगुरुचरित्र' ग्रंथाचे कर्ते श्रीसरस्वती गंगाधर हे एक श्रेष्ठ दर्जाचे दत्तोपासक होते. ते श्रीनृसिंह सरस्वतींचे पट्टशिष्य सायंदेव यांचे पाचवे वंशज होते. श्रीनृसिंह सरस्वतींच्या अवतारकार्याची समाप्ती झाल्यानंतर सुमारे शंभर वर्षांनी, म्हणजेच शके १४५० (इ.स. १५२८) च्या सुमारास 'गुरुचरित्र' प्रकट झाले.

श्रीदत्तात्रेयांचे वर्णन:
संतांनी श्रीदत्तात्रेयांचे वर्णन करताना म्हटले आहे:
“दत्त वसे औदुंबरी। त्रिशूळ डमरू जटाधारी ।। कामधेनू आणि श्वान । उभे शोभती समान ।।
गोदातीरी नित्य वस्ती। अंगी चर्चिली विभूती ।। काखेमाजी शोभे झोळी । अर्धचंद्र वसे भाळी ।।”

भक्तांची अशी दृढ श्रद्धा आहे की श्रीदत्तात्रेय नेहमी औदुंबराच्या झाडाखाली वास करतात. म्हणूनच सर्व दत्तभक्त औदुंबराखाली बसून शुद्ध भावनेने श्रीगुरुचरित्राचे पारायण करतात.

गुरुचरित्र पारायणाचे महत्त्व आणि फायदे:
श्रीगुरुचरित्र हा एक सिद्ध आणि आध्यात्मिकदृष्ट्या सामर्थ्यवान ग्रंथ आहे. जर कोणी श्रीदत्तात्रेयांना अंतःकरणापासून प्रार्थना करून आणि गुरुवारी श्रीदत्तात्रेयांची अत्यंत श्रद्धेने पूजा करून श्रीगुरुचरित्राचे नियमित पारायण केले किंवा सप्ताहाला (सात दिवसांच्या पारायणाला) सुरुवात केली, तर सप्ताह-समाप्तीच्या क्षणी अध्यात्मातील अनुभूती निश्चितपणे प्राप्त होतात.

गुरुचरित्र पारायणाचे अनेक लाभ सांगितले आहेत:
पवित्र अंतःकरणाने गुरुचरित्राचे वाचन केल्यास, या जीवनात आणि परलोकातही सौख्य मिळते. मनातील सर्व शुभ इच्छा पूर्ण होतात. पावित्र्य जपून आणि श्रद्धेने पारायण केल्यास, मन शांत होते, प्रसन्न होते आणि खरे समाधान लाभते. सप्ताह अनुष्ठान केल्याने श्रीगुरूंचे दर्शन होते. भूतप्रेतादी वाईट बाधा दूर होतात आणि आनंद प्राप्त होतो.

पारायण करण्याची पद्धती:
सप्ताहात वाचन करताना काही नियमांचे पालन करावे लागते:
वाचन करताना मौन पाळावे.
एकाच जागेवर बसून वाचन करावे.
ब्रह्मचर्य व्रताचे पालन करावे.
पूर्व दिशेला तोंड करून ग्रंथ वाचावा.
पवित्रता आणि श्रद्धेने हे पारायण करावे.

निष्कर्ष:
या ग्रंथाचे पावित्र्य आणि भक्ती जपून पारायण केल्यास मानवी आयुष्याची सुखद फलश्रुती अनुभवता येते. म्हणून, हा ग्रंथ दररोज श्रद्धेने वाचला जावा.

॥ दिगंबरा दिगंबरा श्रीपादवल्लभ दिगंबरा ॥