دیپلوماسی روزـ حسام برومند/دوردوم زمامداری دونالد ترامپ وطالبان افغانستان

ترامپ در چندین رویداد تبلیغاتی اعلام کرد که در صورت پیروزی در انتخابات، پایگاه هوایی بگرام را در افغانستان بازپس خواهد گرفت. بگرام که زمانی بزرگ‌ترین پایگاه در افغانستان بود، قبل از این‌که در ۱۵ آگست ۲۰۲۱ به دست نیروهای طالبان بیفتد، در جولای ۲۰۲۱ مخفیانه تخلیه و به دولت وقت افغانستان تحویل داده شد.

ترامپ گفته است که پایگاه هوایی بگرام باید برای مقابله با چین مورد استفاده قرار می‌گرفت و خاطرنشان کرد که میلیاردها دالر برای ساخت این پایگاه هوایی سرمایه‌گذاری شده است. ما قصد داشتیم بگرام را حفظ کنیم. ترامپ در یک گردهمایی مبارزاتی در آیووا در نوامبر ۲۰۲۳ گفت، بگرام بزرگ‌ترین پایگاهی است که تقریباً در هر کجای جهان وجود دارد، و افزود: «اما ما آن را پس خواهیم گرفت. شاید ما آن را به‌عنوان بخشی از معامله تجاری پس بگیریم. آن میدان‌هوایی لعنتی را به ما پس بده.»

ترامپ با اشاره به احتمال انعقاد قرارداد تجاری با طالبان پس از انتخاب مجدد، توضیح داد که پایگاه هوایی بگرام یک ساعت با جایی که چین موشک‌های هسته‌ای تولید می‌کند فاصله دارد و از آن‌جایی که پکن اکنون آن را “اشغال” کرده است، او می‌خواهد کنترل این پایگاه را دوباره به دست گیرد.

در حالی که چین دارای تاسیسات هسته‌ای در منطقه خودمختار اویغور سین کیانگ، هم‌مرز با افغانستان است، این تاسیسات نزدیک به هزار مایل با مرز افغانستان فاصله دارند.

اگرچه ترامپ بارها گفته است که این پایگاه هوایی در کنترل چین است، اما دولت طالبان این ادعا را رد کرده است. در عوض، طالبان گفته اند که “پایگاه‌های نظامی خارجی” – از جمله بگرام – را به مناطق ویژه اقتصادی تبدیل خواهند کرد.

آیا معامله با طالبان برای بازپس‌گیری پایگاه هوایی بگرام امکان‌پذیر است؟
در مورد تعامل احتمالی ترامپ با طالبان، طارق فرهادی، مشاور ارشد جیوپولیتیک، به المانیتور گفت که “برخلاف دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ، اولویت او این بار افغانستان نیست. دفعه قبل، او به مردم امریکا قول داده بود که طولانی‌ترین جنگ امریکا را در افغانستان پایان دهد و با توافق دوحه این کار را انجام داد. او در مورد پایگاه هوایی بگرام و نزدیکی آن به چین صحبت کرده است، اما بیشتر به دلایل انتخاباتی.”

فرهادی پیش‌بینی کرد که اگر ترامپ وقت و علاقه‌ای پیدا کند، پیشنهاد اجاره بگرام را خواهد داد. برای این کار، او با ملا عبدالغنی برادر [معاون نخست وزیر در امور اقتصادی طالبان] که اغلب در سخنرانی‌هایش او را «عبدل» خطاب می‌کند، مذاکره خواهد کرد.

در همین حال، یقین در مورد تمایل ترامپ برای اشغال مجدد پایگاه هوایی بگرام، گفت که ترامپ منحصر به فرد است و کم‌تر به دستور کار حزب وابسته است. او دیدگاه‌هایش را در مورد آنچه که معتقد است برای این کشور بهترین است، اولویت می‌دهد.

یقین با افزودن این‌که رای‌دهندگان ترامپ به او اعتماد دارند حتی اگر او از وعده‌های انتخاباتی‌اش منحرف شود، گفت که بسیار بعید است ترامپ “برای اشغال بگرام به توافق برسد”، زیرا این ضربه به اعتبار طالبان خواهد بود. با این حال، یقین خاطرنشان کرد، طالبان “می‌توانند قول دهند که به چین اجازه استفاده از بگرام را ندهند” و ترامپ می‌تواند این را به‌عنوان توافق موفق به حامیان خود معرفی کند.

نفوذ عمیق چین در افغانستان
اگر دولت ترامپ اکنون با طالبان تماس می‌گیرد، در واقع می‌خواهد مراقب چین غربی باشد، زیرا پس از ۲۰۲۱، پکن به‌عنوان شریک حیاتی طالبان افغانستان ظاهر شده است.

اساساً، تشکیلات غیررسمی تحت رهبری طالبان در افغانستان در درازمدت قابل دوام نیست، مگر این‌که چین یا هر قدرت بزرگ دیگری، حکومتش را به‌رسمیت بشناسد. در چند ماه گذشته، پکن در سطح سازمان ملل متحد از افزایش گفت‌وگوهای بین‌المللی با طالبان حمایت کرده است.

در همین حال، پکن با افزایش حضورش در افغانستان، فعالیت‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری‌های بزرگ را سرعت بخشیده است. علاوه بر این، یک خط راه‌آهن باری جدید که نانتونگ چین را به بندر خشک حیرتان در افغانستان و نقطه اصلی ورودی مرزی با ازبیکستان متصل می‌کند، هفته گذشته افتتاح شد.

در ارزیابی یقین، پاسخ ترامپ به نفوذ چین در افغانستان «تا حد زیادی به روابط ایالات متحده و هند بستگی دارد، که انتظار می‌رود مانند دوره اول ریاست جمهوری او تقویت شود» و ترامپ «هند را تشویق می‌کند تا عمیق‌تر با طالبان تعامل داشته باشد، و با وزن حضور چین در جنوب آسیای مرکزی با آن مقابله کند».
در جنوری امسال، کشورهای منطقه از جمله روسیه و چین در یک کنفرانس دیپلماتیک میزبان طالبان بودند. همچنین سومین نشست چهارجانبه وزرای چین، روسیه، ایران و پاکستان در حمایت از افغانستان در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل در شهر نیویارک برگزار شد.

یقین در مورد نقش مسکو در افغانستان گفت که اگر ترامپ موفق به میانجی‌گری با پوتین در مورد اوکراین شود، ممکن است روسیه را به‌عنوان متحد منطقه‌ای در برابر نفوذ چین تحت فشار قرار دهد، زیرا با وجود روابط مثبت با چین، روسیه همچنان به آسیای مرکزی از جمله افغانستان را به‌عنوان بخشی از منطقه امنیتی راهبردی‌اش می‌بیند.