GÜRCÜ ALFABESİNİN TARİHÇESİ ve ÖZELLİKLERİ Kartvelolojiye Giriş, 2015 Aslından Çeviren: Harun Çimke

GÜRCÜCE DÜNYA DİLLERİ ARASINDA EN ZOR VE EN GÜZEL 5 DİL ARASINDADIR.

GÜRCÜ ALFABESİ
Dünyadaki 14 alfabeden birisi olan Gürcü alfabesi eksiksiz ve orijinal olması ile ön plana çıkmaktadır. Yüzyıllar boyunca işaret ve çizgileri değişime uğrayan Gürcü alfabesi yazının kolaylaşmasında önemli mesafeler kat etmiştir.
Gürcüce kaleme alınan yazıların geçmişi de çok eski dönemlere kadar uzanmaktadır ve buna uygun olarak yazı kültürü ve edebî dilin değişik evrelerden geçtiği görülmektedir. Eski yazılı kaynaklara (Epigraf, el yazmaları, tarihi ve edebi kaynaklar) göre Gürcüce alfabenin oluşmaya başlaması tahmini olarak M.Ö. VIII-VII yüzyıllara dayanmaktadır (İvane Cavakhişvili).
İberya-Kafkas dilleri arasında Gürcücenin tek alfabeye sahip dil olması ve günümüze kadar gelen eserlerin sadece Gürcüce olması, Gürcüceyi önemli kılan özelliklerin başında gelmektedir. Gürcü dili alfabesi dünyada yer alan 14 alfabe arasında yer almaktadır ve tarih sahnesine çıkışından itibaren 3 ayrı devreden geçmiştir. Söz konusu devreleri şu şekilde sıralamak mümkündür: 1. İki çizgili sistemden oluşan ve çizimlerin yuvarlak yapıya sahip olduğu Asomtavruli veya Mrglovani (yuvarlak) Alfabesi (5-9 yy.); 2. Dört çizimli yazılışı ve köşeli çizimiyle dikkat çeken Nushuri Alfabesi (9-11 yy.); 3. İki alfabenin geliştirilmiş türü olan ve 11. yüzyıldan günümüze kadar kullanıla gelen Mkhedruli (askerî) alfabesidir.
Gürcü Alfabesinin üç ayrı dönemine ait eser ve el yazmaları hem Gürcistan sınırları içerisinde hem de Gürcistan sınırları dışarısında olmak üzere birçok bulunmaktadır. Söz konusu yapıtlar Gürcü kültür zenginliğinin en önemli göstergelerinden biridir.
Asomtavruli Alfabesi ile gerçekleştirilen çok eski epigrafik eserler şunlardır: Nek'resi, Filistin, Bolnisi Sioni, Mtskhetis Cvari vs. Khanmet'i ve Haemet'i metinleri. Asomtavruli Alfabesi X-XVIII. yüzyıllarda yazılan eserlerin büyük bir kısmında ve Yeni Ahit kitaplarında kullanılmıştır. Gürcüce – İbranice Parşömen, Khanmeti Lectionary de Sinuri Mravaltavi’nin önemli metinleridir.
Nushuri Alfabesi Asomtavruli’nin devamı niteliğinde ortaya çıkmıştır ve IX. yüzyıl ile X-XI. yüzyıllar arası hakim alfabe olarak kullanılmıştır. Nushuri alfabesi ile kaleme alınan ilk örneklere Sinuri Mravaltavi (864) ve epigrafik eserlerden Atena yazıtlarında (835) rastlanmaktadır.
Asomtavruli Alfabesindeki belirgin özelliklere göre Nushuri alfabesi farklılık göstermektedir. Asomtavruli iki çizgili sisteme göre yazılırken, Nushuri dört çizgilidir. Aynı zamanda Asomtavruli yuvarlak bir yapıya sahipken, Nushuri görece daha küçük bir yazı sistemi ile yazılmaktadır. Genel olarak köşeli çizimi ile dikkat çeken Nushuri Alfabesinin diğer bir adı da köşeli alfabedir. Pratik olarak daha kolay bir yapıya sahip olan Nushuri, Asomtavruli’ye nazaran daha az zaman gerektiren yazı malzemesiyle ön plana çıkmaktadır. Nushuri Alfabesi, Asomtavruli ile birlikte XIX. yüzyıla kadar kullanılmıştır.
Nushuri alfabesinden sonra ise Mkhedruli (askeri) Alfabesi ortaya çıkmıştır. İlk Mkhedruli Alfabesi ile kaleme alınan örnekler Atenis Sioni’nin bir el yazması (982-986) ve Kral IV. Bagrat’ın Nişanı (1027-1072)’dır.
Gürcü alfabesinin en önemli özelliklerinden biri de harflerin rakamsal değerinin de olmasıdır. Her harf bir rakamı ifade etmektedir. Sıralamaya göre ilk dokuz harf tekli rakamları (a=1, b=2, g=3…), ikinci dokuz harf onlu rakamları (i=10, k=20…), üçüncü dokuz harf ise yüzlük sayıları (r=100, s=200…), dördüncü dokuz harf binlik rakamları (ç=1000, ts=2000…) ve alfabenin son harfi ise on bin rakamına tekabül etmektedir.
Modern Gürcücede daha çok Mkhedruli alfabesi, özel durum gerektiren alanlarda ise Asomtavruli ve Nushuri, kimi zaman sembolik olarak kullanılmaktadır.
Gürcü dilinin dünya dilleri arasında en zor beş dil ve en güzel beş alfabe arasına girmesi ayrıca altı çizilmesi gereken ayrı bir husustur.