Τσακίζω στον άσσο #9 - Συνέντευξη Κυριάκου Σταυριανουδάκη

Τσακίζω στον άσσο #9: Συνέντευξη Κυριάκου Σταυριανουδάκη

Στη δυτική Κρήτη είναι κοινός τόπος η ταύτιση των μουσικών φράσεων του χανιώτικου συρτού με τα χορευτικά βήματα, φαινόμενο γνωστό με τη φράση «παίζω-χορεύω στο μέτρο» ή «τσακίζω στον άσσο», το οποίο απαιτεί μια αμφίδρομη και διαρκή επικοινωνία μεταξύ μουσικών και χορευτών. Μάλιστα, τα τελευταία 10 με 15 χρόνια όλο και συχνότερα παρατηρείται το φαινόμενο αυτό και στην υπόλοιπη Κρήτη.

Στα πρακτικά του συνεδρίου με θέμα «Στις ρίζες του κρητικού συρτού» που διοργάνωσε ο Πολιτιστικός Σύλλογος Λουσακιών το 1998, ο Ναύτης (Κωστής Παπαδάκης) για να περιγράψει τη διαδραστική αυτή σχέση λέει ότι «αν ζητήσεις από 10 Χανιώτες χορευτές να χορέψουν ακολουθώντας τη μουσική χωρίς να έχουν καμία οπτική επαφή ο ένας με τον άλλο, μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα τα βήματά τους θα ταυτιστούν».

Χορευτικά, ο συρτός αποτελείται από τέσσερις διαδοχικές ομάδες τριών βημάτων, συνολικής διάρκειας ίσης με 8 μουσικά μέτρα. Οι σκοποί πάνω στους οποίους χορεύεται ο συρτός αποτελούνται από δύο διαφορετικές μουσικές φράσεις ή γυρίσματα. Στους περισσότερους σκοπούς, η πρώτη φράση αποτελείται από 4 ή 6 μέτρα. Υπάρχουν και αρκετές περιπτώσεις που η πρώτη φράση έχει 8 μέτρα, αλλά μόνο σε νεότερες συνθέσεις. Στις δεύτερες φράσεις, αποκλείεται η περίπτωση των 6 μέτρων διότι δεν διευκολύνεται το τραγούδισμα της μαντινάδας, οπότε εντοπίζονται γυρίσματα 4 και 8 μέτρων. Εξαιρέσεις στις κατηγορίες αυτές αποτελούν κάποια γυρίσματα με 5, 7 και 10 μέτρα, που εντοπίζονται τόσο σε νέες όσο και σε παλιές συνθέσεις. Επίσης, υπάρχουν και κάποιες περιπτώσεις γυρισμάτων με 16 μέτρα, που ουσιαστικά αποτελούνται από δύο ίδιες διαδοχικές 8μετρες μελωδίες με ατελή κατάληξη. Επομένως, ανάλογα με τον αριθμό των μέτρων της πρώτης και της δεύτερης φράσης, οι κυριότεροι συνδυασμοί είναι: 4-8, 6-8, 4-4, 6-4. Εφόσον ένας χορευτικός κύκλος βημάτων ολοκληρώνεται σε 8 μέτρα, προκύπτει ότι πρέπει οι 4μετρες μελωδίες να παίζονται σε ζευγάρια, δηλαδή 2, 4 ή 6 φορές πριν από την αλλαγή του γυρίσματος. Ομοίως, οι 6μετρες μελωδίες πρέπει να παίζονται από τους μουσικούς σε τετράδες, δηλαδή 4 ή 8 φορές. Σε κάθε τετράδα, οι χορευτές ολοκληρώνουν 3 κύκλους βημάτων. Στις 8μετρες φράσεις δεν έχει σημασία, διότι αν γίνει σωστά το τσάκισμα εξαρχής, χορός και μουσική θα ταυτίζονται σε κάθε τελείωμα της μελωδίας.

Αυτό είναι το ένατο από μια σειρά βίντεο με αντικείμενο το «μέτρο» στον χανιώτικο συρτό, το οποίο περιέχει συνέντευξη που μου είχε παραχωρήσει ο Κυριάκος Σταυριανουδάκης, τον Ιανουάριο του 2017, στο πλαίσιο μιας εργασίας για το μεταπτυχιακό μάθημα της Εθνομουσικολογίας. Ο Κυριάκος είναι ένας σπουδαίος δεξιοτέχνης του κρητικού λαγούτου, με πλούσια δισκογραφία και γενικότερη καλλιτεχνική πορεία και με πολύ μεγάλη πείρα στα κρητικά χοροστάσια. Την αποφώνηση της συνέντευξης ανέλαβε να κάνει η Αύρα, διαμαρτυρόμενη για τη μονοπώληση της προσοχής του Κυριάκου από έναν ξενομπάτη.

Ο παρακάτω σύνδεσμος περιέχει βίντεο με εφαρμογή παραδειγμάτων πάνω στο χορευτικό μοτίβο. Θα ακολουθήσουν και άλλα βίντεο με παραδείγματα για όλες συνολικά τις κατηγορίες, αλλά και κάποιες εξαιρέσεις τους.

   • Τσακίζω στον άσσο