Εξ αφορμής: Λιλή Ζωγράφου

Στις 2 Οκτωβρίου του 1998, η Λιλή Ζωγράφου έφυγε από αυτήν εδώ τη Γη και είναι σίγουρο πως πήγε σε μιαν άλλη: «πάμπλουτη, δημοκρατική, μια γη με ειρηνόφιλη συνείδηση κι ευτυχισμένο λαό, σε μια πόλη λιχούδα, λαίμαργη, φιλήδονη, φιλόμουση, γεμάτη σεβασμό για την ελευθερία των ανθρώπων και τους πολίτες γεμάτους σεβασμό για τον πλησίον τους». Έτσι περιέγραφε η Λιλή Ζωγράφου τη Σύβαρη, την αρχαία πόλη που ίδρυσαν Αχαιοί και Ίωνες στην Κάτω Ιταλία, τότε, γύρω στο 700 π.Χ. Την πόλη που διάλεξε για το βιβλίο της «Συβαρίτισσα», για να μας μιλήσει μέσα από τις σελίδες του για κάποια από όσα έζησε, για όλα εκείνα που είδε γύρω της, για τη νοοτροπία μιας ολόκληρης κοινωνίας του πρώτου μισού του 20ου αι. που καθόρισε ζωές και ζωές γυναικών. Γιατί η Λιλή Ζωγράφου από πολύ νωρίς έσπασε στερεότυπα, πήγε κόντρα σε ριζωμένες για αιώνες ιδέες που αδικούσαν τις γυναίκες, έδωσε πολλές μάχες για να αναδείξει τις παθογένειες μιας τάχα πολιτισμένης κοινωνίας.

Συγγραφέας και δημοσιογράφος, η Λιλή Ζωγράφου γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης το 1922. Στη Γερμανική κατοχή, είκοσι ενός χρονών και έγκυος, η Λιλή Ζωγράφου φυλακίστηκε από τη Γκεστάπο στα Χανιά. Στη φυλακή γέννησε την κόρη της, μετά την απελευθέρωση εργάστηκε ως δημοσιογράφος, σπούδασε φιλολογία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ταξίδεψε στην Ευρώπη, έμεινε στο Παρίσι για έναν χρόνο, αλλά αγάπησε την Πράγα και τον Φράντς Κάφκα.

«Δεν πουλώ ύφος, στυλ, λογοτεχνία. Δεν γράφω διηγήματα», έγραφε η Λιλή από τη δεκαετία του ’70 ακόμα. «Καταθέτω γεγονότα και συμπτώματα της εποχής που ζω. Όλα όσα γράφω συνέβησαν. Σε μένα ή σε άλλους. (…) Η ζωή γίνηκε πια πάρα πολύ απάνθρωπη για να την καλουπώνουμε σε σχήματα, δε μας ανήκει καν, όπως δε μας ανήκει τίποτα, από τη γη που κατοικούμε ώς τα πρόσωπά μας. Όταν ο κάθε τυχάρπαστος, ο κάθε τιποτένιος, μπορεί να μάς δέσει πάνω σε μια καρέκλα, σ’ έναν πάγκο ή σ’ ένα κρεβάτι, να μάς φτύσει, να μάς μαστιγώσει, να μάς βιάσει. Το Σύστημα αποχαλινωμένο καλλιεργεί σκόπιμα την ασυνειδησία, την αγριότητα, το χάος, καταλύοντας το σεβασμό για τον ανθρώπινο παράγοντα.»

Η Λιλή Ζωγράφου δεν σταμάτησε στιγμή μέχρι το τέλος να υπερασπίζεται την ελευθερία των ανθρώπων. Και μας άφησε 24 βιβλία. Μας περιμένουν εκεί, να τα διαβάσουμε. Να μάθουμε και να σκεφτούμε. Να γίνουμε αν μπορούμε και λίγο καλύτεροι.

Επιμέλεια - Παρουσίαση: Ειρήνη Λαλάκη