खम्पा विद्रोहको अन्तरकथा | The CIA’s Secret Khampa Operation in Nepal | Sudheer Sharma

The Khampa Rebellion Explained: CIA, Mustang & Nepal’s Forgotten Cold War
» Subscribe our channel:    / @sudheerktm1  

यो भिडियो त्यसबेलाको घट्नाक्रममा आधारित छ, जुन बेला नेपालको हिमाली भेगभरी तिब्बती खम्पा लडाकुहरुको सशस्त्र क्याम्प थियो । मुस्ताङमा उनीहरुको हेडक्वार्टर थियो । त्यहाँबाट उनीहरु चीनविरुद्ध गुरिल्ला हमला गर्न जान्थे, अनि फर्किन्थे ।

वास्तवमा त्यो एउटा छद्म युद्ध थियो, जसलाई अमेरिकी गुप्तचर संस्था ‘सीआईए’ले सघाएको थियो । खम्पाहरुका लागि हातहतियार, तालिम, लजिटिक्स, पैसा सबै सीआईएले दिन्थ्यो । मुस्ताङ क्षेत्रमा गोप्य उडान गरेर विमानबाट हतियार र सरसामान झार्थ्यो । खम्पा लडाकूलाई अमेरिकाकै कोलोराडोमा लगेर तालिम दिइएको थियो ।

अमेरिकीहरुले चलाएको त्यो सिक्रेट मिसनमा पछि भारतको गुप्तचर संस्था ‘रअ’ पनि संलग्न भयो । त्यो अपरेसन झण्डै १८ बर्षभरी चल्यो । त्यसको अन्त्य तब भयो, जब खम्पा कमाण्डर गें वाङ्दी दार्चुलाको तिंकरमा मारिए ।

ती सशस्त्र लडाकूलाई नेपाली भूमिमा झण्डै दुई दशकभरी किन बस्न दिइएको थियो ? पछि किन धपाइयो ? अनि, खम्पा कमाण्डरचाहिं कसरी मारिए ?

खम्पा विद्रोहका घट्नाक्रम सुन्दा त्यो एउटा फिल्मी कथाझैं लाग्छ । तर, त्यो त्यतिमात्र थिएन, त्यसको अन्तरकथा बेग्लै थियो । थाहा पाउन भिडियो पुरा हेर्नुहोला । अनि च्यानल सब्सक्राइब गर्न नभुल्नु होला ।

» सन्दर्भ सामग्रीः
• Ritu Sarin & Tenzing Sonam, The Shadow Circus: The CIA in Tibet;    • Shadow Circus: CIA In Tibet | A film by Te...  
• Gyalo Thondup & Anne F. Thurston, The Noodle Maker of Kalimpong: The Untold Story of My Struggle for Tibet, Random House India, 2015.
• Carole McGranahan, Arrested Histories: Tibet, The CIA, and Memories of a Forgotten War, Duke University Press, Durham, 2010.
• Bruce Riedel, JFK's Forgotten Crisis: Tibet, The CIA, and the Sino-Indian War, HarperCollins India, 2016.
• John Kenneth Knaus, Orphans of the Cold War: America and the Tibetan Struggle for Survival, Public Affairs, New York, 1999.
• Steven E. Phillips (ed.), Foreign Relations of the United States, 1969-76, (Vol.XVII), United States Department of State, Washington DC, 2006, p.1140.
• Michel Peissel, Mustang: A Lost Tibetan Kingdom, Collins & Harvill Press, London, 1967.
• Joel M. Isaacson et al., Half-a-Century of Development: The History of US Assistance to Nepal 1951-2001, United States Agency for International Development (USAID), Kathmandu, 2001, pp.110-12.
• 'Telegram 2731 From the Embassy in Nepal to the Department of State', 6 July 1974; https://history.state.gov/historicald...
• सुधीर शर्मा, भिक्षु, व्यापार र विद्रोहः नेपालको भोट-चीन सम्बन्ध र भारत, किताब पब्लिशर्स, काठमाडौं, विसं २०८१ ।
• गें वाङ्दीले शैलेन्द्र महतलाई पठाएको पत्र, ९ जुलाई १९७४ ।
• गें वाङ्दीले शैलेन्द्र महतलाई पठाएको पत्र, १७ जुलाई १९७४ ।
• गें वाङ्दीले शैलेन्द्र महतलाई पठाएको पत्र, १३ जुलाई १९७४ ।
• अभ्यास मुस्ताङ (वार डायरी), २०३१ बैसाख १५ देखि असोज २ सम्म (अप्रकाशित दस्तावेज), शाही जंगी अड्डा ।
• सुधीर शर्मा, ‘खतरनाक खेल, काठमाडौं टुडे, २०५५ असार १, पृ.१३–१७ ।

#sudheersharma #sudheersharmapodcast #khamparevolt #खम्पाविद्रोह #tibetan #tibetankhampa #mustang #uppermustang #cia #ciaoperations #history #secretmission #borderlands #nepal
------

» Our Team:
Host: Sudheer Sharma
Producer: Kalpana Dhakal
Graphic Lead: Ankit Bhattarai
Camera: Hritik Singh Thakuri

» And, please stay in touch:
Facebook:   / sudheerktm  
Tiktok:   / sudheerktm1  
Twitter: https://x.com/sudheerktm
Instagram:   / sudheerktm  

» Subscribe our channel:    / @sudheerktm1