Miroslav Krleža-Mario Fanelli: Kazališna predstava 'Golgota' (1973.)

Adaptacija Krležine istoimene drame, ponešto skraćena za potrebe drugog medija.

Drama u pet činova prvi put tiskana u Srpskom književnom glasniku (1922, knj. VII, br. 4, 5, 6, 7 i 8), a zatim u knjizi Golgota (Zagreb 1937). Praizvedena je u Zagrebu u režiji B. Gavelle (HNK, 3. XI. 1922) kao prvi javno prikazan Krležin dramski tekst; nagrađena 1922. Demetrovom nagradom. Tekst je, po autorovoj bilješci, nastao između 1918. i 1920.

Politički angažirana, Golgota je ujedno i poetska drama izvedena po »matrici« Muke Isusove. Analogije između povijesti i mita, politike i biblijskog svijeta opažaju se na razini imenovanja dramskih likova (Kristijan-Krist, Ksaver-Ahasver, Pavle, Petar, Andrej, Klement, Toma), njihova diskursa (česti citati, parafraze, aluzije i »biblijska retorika« Kristijanova), prizora (svađa u pivnici-posljednja večera; Pavle pred Ksaverovom kućom - Krist pred Ahasverovom; vješanje Pavla - raspeće Krista; Ksaverovo ludilo-Ahasverovo prokletstvo), temeljne strukture priče (muka - smrt - uskrsnuće) te funkcije likova u priči (Kristijan-Juda; Pavle, Andrej i dr. - Krist; Ksaver-Ahasver). Krležina je ironija i kritika suvremene politike u tome što nakon »muke« i »smrti« arsenalskog odbora (zapravo proleterske revolucije koja je prošla svoju »kalvariju« i doživjela »golgotu«) ne »uskrsava« lik ili skupni akter koji je na polit. ravni bio pandan Kristu na mitskoj nego Kristijan, lik izravno i posredno označen kao »Juda«. Inzistirajući na analogijama između previranja u radničkom pokretu nakon oktobarske revolucije i golgotskog mita, K. s jedne strane osvjetljuje stradanje suvremenog radništva kao »ponavljanje« u sadašnjosti mitske Muke, a s druge strane u tome mitu pronalazi obilježja socijalnog sukoba (Isus kao »tesarov sin« i vođa sirotinje spominje se i u drugim Krležinim tekstovima); u Ksaveru, koji se identificira s Ahasverom, i mnoštvu radnika što se na Kristijanove prijetvorne govore prenatrpane biblijskim motivima »lijepe kao muhe« kritizira, međutim, neosviještenost suvremenog proletarijata koji patnju prihvaća kao nužnost, a svijet tumači pomoću biblijskih simbola i metafora, te u toj neosviještenosti vidi glavni razlog »ponavljanja« Muke u suvremenom svijetu