Η ανασκαφή του μεσολιθικού οικισμού στη θέση Μαρουλάς της Κύθνου (1996-2005)

Πρόκειται για μία διάλεξη που οργανώθηκε από τον Σύλλογο Φίλων του Αρχαιολογικού Μουσείου της Κύθνου τον Αύγουστο του 2023. Ο χώρος αυτός μπορεί να θεωρηθεί ως ο αρχαιότερος οικισμός του Αιγαίου και κατοικήθηκε μεταξύ 8800-8600 χρόνια π.Χ. Η εποχή αυτή ονομάζεται Μεσολιθική και είναι προγενέστερη της Νεολιθικής. Οι άνθρωποι κατοικούν στα νησιά του Αιγαίου αλλά μετακινούνται από νησί σε νησί με πρωτόγονα πλωτά μέσα. Στο σημείο αυτό της Κύθνου κατασκεύασαν δίπλα στη θάλασσα περίπου 35 κυκλικές κατασκευές (καλύβες) με πρόχειρα υλικά. Οι άνθρωποι αυτοί ταξιδεύουν μέχρι τη Μήλο από όπου προμηθεύονται ένα πολύτιμο για αυτούς υλικό, τον οψιανό, από τον οποίο κατασκευάζουν διάφορους τύπους εργαλείων. Η διατροφή τους αποτελείται κυρίως από ψάρια και φυτικές τροφές που συλλέγουν στη φύση. Υπάρχουν όμως και κάποια ζώα όπως χοιρινά πρώιμα εξημερωμένα που ζουν στο νησί. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν επιλέξει να ζουν δίπλα στη θάλασσα σε ένα χώρο που είναι εκτεθειμένος σε όλους τους ανέμους και είναι εξειδικευμένοι στο ψάρεμα και στη ναυσιπλοϊα. Οι κατοικίες τους είναι κυκλικές καλύβες με δάπεδα από σχιστολιθικές πλάκες ενώ δημιουργούν και άλλους χώρους πλακόστρωτους. Μία από αυτές τις καλύβες έχει διάμετρο 6 μέτρα και φαίνεται ότι ανήκε σε κάποιο ξεχωριστό άτομο. Κάτω από τα δάπεδα των κατοικιών συνηθίζουν να θάβουν τους οικείους τους και μέχρι σήμερα έχουν βρεθεί 26 ταφές που ανήκουν κυρίως σε άνδρες και ελάχιστες σε γυναίκες και παιδιά.
Για τη χρονολόγηση του οικισμού χρησιμοποιήθηκαν δείγματα άνθρακα που βρέθηκαν κυρίως στη μεγάλη καλύβα του "αρχηγού". Τα ευρήματα της ανασκαφής είναι χιλιάδες εργαλεία από οψιανό και πυριτόλιθο που τον φέρνουν από τη Νάξο και μεγάλες λεκάνες από σχιστόλιθο με διάμετρο 40-50 εκατοστά που κατασκεύαζαν και λείαιναν με πέτρινα εργαλεία.
Φαίνεται ότι αυτοί οι πρόγονοι των σημερινών κατοίκων της Κύθνου που έζησαν 11000 πριν από σήμερα είχαν καταφέρει να φτάσουν στην Κύπρο, στην οποία πριν από λίγα χρόνια ανεσκάφη από έναν Αμερικανό αρχαιολόγο μία εγκατάσταση δίπλα στη θάλασσα με ευρήματα (λίθινα εργαλεία) ακριβώς ίδια με αυτά του Μαρουλά που δεν έχουν καμία σχέση με αυτά της Κύπρου την ίδια περίοδο. Τη μελέτη αυτών των εργαλείων
(της Κύπρου και της Κύθνου) έκανε ο Πολωνός συνάδελφός μου καθηγητής Janusz Kozlowski, o οποίος είναι ειδικός στη μελέτη των λίθινων προϊστορικών εργαλείων και συμμετείχε όλες τις χρονιές στην ανασκαφή του Μαρουλά.