🔥 NGHỀ RÈN CỦA NGƯỜI NÙNG AN, XÃ PHÚC SEN (CAO BẰNG) 🔥

🔥 NGHỀ RÈN CỦA NGƯỜI NÙNG AN, XÃ PHÚC SEN (CAO BẰNG) 🔥

Nghề rèn thủ công của đồng bào Nùng An ở xã Phúc Sen (nay thuộc huyện Quảng Hòa, trước đây là huyện Quảng Uyên), tỉnh Cao Bằng, là một di sản văn hóa phi vật thể quý giá và nổi tiếng khắp cả nước. Năm 2019, nghề rèn của người Nùng An, xã Phúc Sen đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia.

1. Lịch sử và Đặc điểm Làng nghề
Lịch sử lâu đời: Làng rèn Phúc Sen (nổi tiếng nhất là các xóm Pác Rằng, Phia Chang, Tiến Minh) có lịch sử phát triển hàng trăm, thậm chí ước tính gần 1.000 năm. Tương truyền, đây từng là nơi sản xuất vũ khí cho đội quân của Nùng Tồn Phúc, Nùng Trí Cao và sau này là binh xưởng quan trọng thời nhà Mạc.

Quy mô: Phúc Sen được mệnh danh là "xưởng rèn thủ công lớn nhất Bắc Bộ" với khoảng 140-160 lò rèn hoạt động thường xuyên, chủ yếu theo hình thức hộ gia đình.

Sản phẩm: Sản phẩm chính là các loại dao, kéo (đặc biệt là dao đi rừng, dao chặt, dao phay) và các loại nông cụ như cuốc, xẻng, thuổng, lưỡi cày... được đánh giá cao về độ bền và độ sắc.

2. Bí quyết Kỹ thuật Thủ công
Sự khác biệt làm nên danh tiếng của dao Phúc Sen nằm ở quy trình và bí quyết truyền đời của người Nùng An:

Nguyên liệu: Người thợ rèn Phúc Sen chủ yếu dùng nhíp ô tô phế liệu (đặc biệt là nhíp xe U-oát) làm nguyên liệu chính vì có độ đàn hồi và chất lượng thép tốt.

Lò rèn và Than nung: Sử dụng lò rèn truyền thống bằng đá và than củi của các loại gỗ cứng (như gỗ nghiến, gỗ lim) để đạt được nhiệt độ tôi luyện và giữ nhiệt tốt.

Kỹ thuật Rèn thủ công:

Thao tác rèn: Công việc rèn phải có sự phối hợp nhịp nhàng giữa thợ cả và thợ phụ (thường là vợ hoặc con cái). Thợ cả giữ vai trò quan trọng nhất: kiểm tra độ nóng của lò, tạo dáng sản phẩm và đảm nhiệm công đoạn tôi thép.

"Rèn bằng mắt": Người thợ cả dùng kinh nghiệm để cảm nhận bằng tai và mắt về độ nóng, độ dẻo và thời điểm tôi thép, không cần công thức hay nhiệt kế cố định.

Bí quyết Tôi thép: Đây là công đoạn khó nhất, quyết định chất lượng sản phẩm. Người Nùng An thường dùng nước tôi đặc biệt (thường là nước vôi trong ngâm với tro gỗ lim để qua đêm) để tôi thép. Sau khi tôi, lưỡi dao đạt yêu cầu phải có hai màu, tạo nên độ sắc bén và bền bỉ kéo dài.

Nghề rèn Phúc Sen không chỉ là một phương thức mưu sinh mà còn là niềm tự hào, là bản sắc văn hóa được gìn giữ qua nhiều thế hệ của người Nùng An ở Cao Bằng.