John Zerzan: Anarko-Primitivizmin Toplumsal Sorunlara Bakışı (2010)

Anarko-Primitivizm denilince, en azından popüler bağlamda, akla ilk gelen isimlerden biri John Zerzan’dır; diğerleri ise sanıyorum ki Henry David Thoreau ile Theodore Kaczynski olabilir ki, Kaczynski’nin düşünsel alanda kapladığı yer, meydana getirdiği eylemler sebebiyle bir nebze tartışılmaktadır.

John Zerzan, kendisini bir anarşist olarak tanımlamaktadır, ama bundan da öte, bir anarko-primitivist demektedir kendisi için. Peki, ne anlama gelmektedir bu? Uygarlık dediğimiz mefhumun kökenini “tarım devrimi” ile açıklıyor Zerzan. Tarımın keşfi, evcilleştirme ve uzmanlaşma ile birleşerek insanları doğadan tamamen koparmış ve doğa üstünde tahakküm kuran ve fakat kendi içinde nevrotik ve hastalıklı bireylere dönüştürmüştür.

Zerzan’a göre, avcı-toplayıcı topluluklarda hiyerarşi nispeten daha az görülüyordu ve bu sebeple insanlar daha özgür bir biçimde yaşamlarını sürebiliyorlardı. Ancak bununla beraber, şamanlar gibi, topluluktaki diğer kişilerden farklılık gösteren ve dolayısıyla da “uzmanlaşmış” kimseler vardı. Bu uzmanlaşma, nesiller boyunca yavaş yavaş gelişerek belli “iş bölümlerini” oluşturmuştur ve değişim dönüşüm öylesine ağır ve bir bakıma da işe yarar olmuştur ki, topluluktaki herkes bu uzmanlaşmaya gönüllü olarak rıza göstermiştir.

Uzmanlaşma, tarım devrimi ile beraber daha da belli kalıplara sıkışmıştır ve önce hayvan ve bitkilerin, ardından da bireylerin evcilleştirilmesi ile günümüzde uygarlık dediğimiz şey ortaya çıkmıştır. Zerzan’a göre, gelinen noktada, herkes vasıflaştırılmış ve her konuda bir uzmana bağımlı hale gelmiştir. Avcı-toplayıcı toplumlarda her birey başlı başına bir bütün olarak varken ve yaşamını sürdürebilirken, şu an herkes her konuda birtakım uzmanlara göbekten bağlıdır.

Anarchism: A Documentary Film adlı bağımsız bir proje, 2010’da dünya turuna çıkarak dünyanın çeşitli yerlerinden anarşistlerle röportajlar yaparak bunu bir belgesel film haline getirmeyi amaçlamış, ancak bunu bir türlü bitirememiş. Hala üzerinde çalıştıkları projeyi bir gün bitirmeyi ummakla birlikte, bitiremeyeceklerini de varsayarak yaptıkları kimi röportajları sitelerinde yayınlamışlar. Tam tarihini kestiremesem de muhtemelen 2010 yılı dolaylarında John Zerzan ile de 42 dakikalık bir görüşme gerçekleştirmişler ve bunu da ham haliyle yayınlamışlar. Ben de bu kayıttan ilgimi çeken 4 dakikayı seçip paylaştım, ama ses kalitesi çok kötü olduğu için biraz düzenleme ihtiyacı duydum, çünkü diğer türlüsü çekilecek dert değildi. Gelgelelim, profesyonel bir “ses uzmanı” olmadığım için yer yer robotikleşen bir sese dönüştü kayıt. Ancak önceki halinden daha dinlenebilir olduğu için böyle kalmasını daha doğru buldum.

* *

Çeviri: Ümid Gurbanov
Blog: https://umidgurbanov.substack.com
Twitter: https://twitter.com/umidgurbanov
* *
Twitter: https://twitter.com/ufaktefekceviri
Patreon: https://patreon.com/umidgurbanov