Jaworzno mało znane – Pagóry Jaworznickie

Przy stosunkowo niezłej pogodzie można z terenu współczesnego Jaworzna dostrzec całe pasmo gór, które w linii prostej leżą od Jaworzna w odległości ok. 60 kilometrów. Przy aurze nieco przewietrzonej i wyżowej doskonale widać od nas także Babią Górę oraz same Tatry. Jednak i na terenie Jaworzna rozciąga się mezoregion o nazwie Pagóry Jaworznickie. Z górami nie mają wiele wspólnego, aczkolwiek wpisują się mocno w okoliczny krajobraz.

Mezoregion ten leży w prowincji „Wyżyny Polskie”, podprowincja natomiast określana jest jako Wyżyna Śląsko-Krakowska, zaś makroregion to po prostu Wyżyna Śląska. Czym jednak są pagóry? Pagór rzecz jasna jest mniejszy od wzgórza. Wysokość względna pagóra to mniej niż 100 metrów wysokości względnej. Wierzchołek pagóra jest także przeważnie łagodnie zaokrąglony. Wzgórze jest natomiast większe od pagóra, a mniejsze od góry. Przyjmuje się, że wysokość wzgórza to co najmniej 100 metrów, ale nie więcej niż 300 metrów wysokości względnej. Wzgórze przeważnie ma lekko zaokrąglony wierzchołek. Powyżej trzystu metrów wysokości względnej mówimy już o górach.

Pagóry Jaworznickie leżą rzecz jasna w południowej Polsce, w południowo-wschodniej części Wyżyny Śląskiej, głównie na terenie tereny miasta Jaworzna oraz w miejscowościach i położonych w jego okolicach m.in.: Lędzin, Imielina, Chełma Śląskiego, Chełmka, Libiąża, Chrzanowa, Balina, Mysłowic, Katowic i Tychów. Łączna powierzchnia regionu 513 km². Od otaczających je Wyżyn: Olkuskiej, Katowickiej i Garbu Tarnogórskiego

Pagóry Jaworznickie różnią się przede wszystkim mniej zwartymi formami rzeźby terenu. Od południowego wschodu graniczą z Rowem Krzeszowickim i Garbem Tenczyńskim, a od południa z częścią Kotliny Oświęcimskiej tj. z Równiną Pszczyńską i Doliną Górnej Wisły.
Region ten, zbudowany z dolomitów triasowych nie stanowi tutaj ciągłej i zwartej powierzchni. Wzniesienia te wyizolowane są bowiem i porozdzielane różnorodnym systemem obniżeń. W obniżeniach tych osadziły się, w pokładach o znacznej miąższości, piaski lodowcowe i rzeczne. Dzięki temu w okolicy powstawały w różnych okresach kopalnie piasku.

Najwyższym wzniesieniem regionu jest Góra Pod Wiankiem mierząca 357 m n.p.m. Niektórzy jednak uważają, że najwyższym wzniesieniem pagórów jest jaworznickie Grodzisko, drugie co do wysokości wzniesienie w Jaworznie (346 m n.p.m.). Nazwa tego drugiego wzniesienia pochodzi od grodziska kultury łużyckiej, potwierdzonego badaniami archeologicznymi, przeprowadzonymi dwukrotnie w 2. połowie lat 60. XX wieku. Natomiast rozbieżność tą wiązać należy z różnicą w wysokości bezwzględnej, czyli tej mierzonej względem poziomu morza, a wysokości względnej, a więc tej, dla której punktem odniesienia są okoliczne zagłębienia, niecki czy doliny. Wartym wspomnienia jest także to, że z budujących podłoże skał wydobywało się i wydobywa nadal cynk, ołów oraz węgiel kamienny.

stnienie pagórów powoduje, że teren Jaworzna jest dość mocno pofałdowany, a okoliczne wzniesienia urozmaicają okolicę swoimi formami. Wśród form takich wymienić można wspomniane już Grodzisko, Górę Piasku, Wielkanoc czy Garb Długoszyński. Natomiast nazwa własna „Jaworzno” stała się jednocześnie odprzymiotnikowym określeniem tytułowych pagórów.

Jarosław Sawiak



Materiał pochodzi ze strony https://www.jaw.pl
#jaworzno #jawpl