Παναγία Δοβρά

Ιερά μονή Παναγίας Δοβράς
Η Μονή Παναγίας Δοβρά κείται 5,5 χλμ. βορειοδυτικά του κέντρου της πόλης της Βέροιας στις ανατολικές πλαγιές της οροσειράς του Βερμίου και ανήκει στην Ιερά Μητρόπολη Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας. Η Μονή βρίσκεται σε κατάφυτη τοποθεσία, η οποία προσφέρει πανοραμική θέα προς την πεδιάδα της Κεντρικής Μακεδονίας, και το Καθολικό (κεντρικός ναός) της είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου.
Η Μονή ιδρύθηκε πιθανώς τον 12ο αι. και λειτούργησε μέχρι το 1822.

Κατά την περίοδο της Επανάστασης του 1822 η Μονή διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο ως ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά και εθνικά κέντρα της Μακεδονίας, καθώς μετατράπηκε σε επαναστατική εστία. Η συνάντηση οπλαρχηγών των περιοχών Ημαθίας, Πέλλας, Κοζάνης, Ολύμπου και Καστοριάς στη Μονή την 20η Φεβρουαρίου 1822 οδήγησε στην ανακήρυξη του καταγόμενου από το χωριό Δοβρά και μυηθέντος στη Φιλική Εταιρεία Τάσου Καρατάσου (1764-1830), σε γενικό στρατιωτικό αρχηγό των επαναστατημένων δυνάμεων, που αριθμούσαν τις 5.000 οπλιτών, με στόχο την κατάληψη της Βέροιας. Έπειτα από την υποχώρηση των επαναστατών από τη Βέροια υπό την πίεση πολυάριθμου οθωμανικού τουρκικού στρατού που έφτασε στην πόλη παραμονές της επίθεσης την 21η Φεβρουαρίου 1822, οι επαναστάτες οχυρώθηκαν στη Μονή, απ' όπου ο Τάσος Καρατάσος μαζί με τον Ζαφειράκη Θεοδοσίου, τον Αγγελή Γάτσο και άλλους συμπολεμιστές τους αγωνίστηκαν επιτυχώς και σημείωσαν περιφανή νίκη εναντίον των Τούρκων στη Μάχη της Δοβράς (διήμερο 12-13 Μαρτίου 1822): οι απώλειες των υπό την τριανδρία Καρατάσου-Ζαφειράκη-Γάτσου επαναστατημένων περιορίστηκαν στους δεκατρείς νεκρούς και σαράντα τραυματίες, ενώ οι απώλειες του πολυαριθμότερου οθωμανικού αυτοκρατορικού στρατού, ο οποίος διοικείτο από τον Κεχαγιά Μπέη με τις ενισχύσεις του στρατάρχη του βιλαετίου Θεσσαλονίκης, Μεχμέτ Εμίν Πασά, έφτασαν τους χίλιους τριακόσιους νεκρούς και δεκάδες τραυματίες . Το τέλος της Μάχης της Δοβράς ακολούθησαν την επόμενη ημέρα η κατάληψη της Μονής από τον οθωμανικό αυτοκρατορικό στρατό, η λεηλασία, καταστροφή και πυρπόλησή της από τους Οθωμανούς Τούρκους, οι οποίοι προέβησαν σε φρικαλεότητες εναντίον των μοναχών της, απαγχονίζοντας μεταξύ άλλων τον ηγούμενο της Μονής, Γεράσιμο, στη Βέροια. Το σωζόμενο σήμερα Καθολικό της Μονής κτίσθηκε το 1844 σύμφωνα με σχετική κτητορική επιγραφή επάνω από τη θύρα εισόδου του ναού.