Sosyoloji Olarak Psikanaliz: Marksizm, Freud ve Frankfurt Okulu

1923 yılında Frankfurt şehrinde kurulan bir enstitünün genç düşünürlerinin büyük bir bölümü Marksist kökenliydi. Ancak Almanya'da hızla yükselen otoriterliği açıklamaya yönelik Marksist tezlerin yetmemeye başladığı noktada bu düşünürler Freud'a ve psikanalize yöneldiler. Faşizmin arkasındaki kitle desteğini çözümlemede psikanalizden yararlandılar. Bu çerçevede sadece Adorno ve Horkheimer gibi okulun klasik addedilen düşünürlerini değil, Wilhelm Reich ve Erich Fromm gibi bir dönem Frankfurt Okulu çevresinde olmuş isimlerini de anmak gerekir. Özellikle de Reich’ın Faşizmin Kitle Ruhu Anlayışı kitabını… Freud’un bireysel ruhsallık kadar toplumsal ruhsallıkla da ilgilendiği bilindiğinden bu hiç de şaşırtıcı değildir. Onun özellikle “Totem ve Tabu”, “Kitle Psikolojisi ve Benlik Analizi” ve “İnsan Musa ve Tektanrıcılık” metinleri döneminin sosyologlarını ve siyaset bilimcilerini derinden etkilemiştir. Psikanalizin doğuşunun üzerinden yüz yıldan fazla süre geçtikten sonra bile bu etkinin sürdüğünü vurgulamak yanlış olmayacaktır.
Bu söyleşide sosyoloji profesörü Besim Dellaloğlu’yla birlikte bu etkinlik dizisinin temasına uygun olarak “Psikanaliz Sosyoloji’yi nasıl etkilemiştir?” sorusuna Frankfurt Okulu özelinde yanıtlar bulmaya çalışacağız.

Besim F. Dellaloğlu, 1965'te İstanbul’da doğdu. 1984’te Galatasaray Lisesi’ni, 1990’da Boğaziçi Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü’nü bitirdi. Yüksek lisans ve doktorasını Mimar Sinan Üniversitesi’nde Sosyoloji alanında hocası felsefeci Ömer Naci Soykan danışmanlığında yaptı. Lisans ve lisansüstü eğitimi esnasında uzun süre Fransızca turist rehberliği yaptı. Memleketin büyük bir bölümünü gezdi. Frankfurt Goethe Üniversitesi’nde (1998), Paris VIII Üniversitesi’nde (2002), Lizbon Üniversitesi’nde (2014), Strasbourg Üniversitesi’nde (2017-2018), Mainz Gutenberg Üniversitesi’nde (2018-2019) doktora sonrası araştırmalarda bulundu ve dersler verdi. Bu vesileler sayesinde dönem dönem Frankfurt, Paris, Lizbon, Strasbourg ve Mainz’da yaşadı. Türkiye’de Mimar Sinan, Marmara, İstanbul Bilgi, Yıldız Teknik, Galatasaray, Kırklareli, İstanbul ve Sakarya Üniversitelerinde dersler verdi. 2019’da üniversiteden emekli oldu. Okuryazarlığa devam ediyor.