TV kalendar: Proglašena mađarska demokratska republika

PROGLAŠENA MAĐARSKA DEMOKRATSKA REPUBLIKA (16.11.1918.)

U jeku raspada Austro-Ugarske Monarhije potkraj Prvoga svjetskog rata i Mađarsku je potresla revolucija. U listopadu 1918. članovi Socijalno-demokratskog mađarskog nacionalnog kongresa ukrašeni krizantemama, predvođeni liberalno orijentiranim grofom Karolyjem izazvali su u Budimpešti žestoke demonstracije. Vojska je pucala u prosvjednike, ali se dio postrojbi pobunio i pridružio demonstrantima. Posvuda su se skidali simboli crno-žute monarhije i zauzimale službene zgrade. Već 16. studenog 1918. proglašena je Mađarska demokratska republika na čelu s Karolyjem, i to uz potporu pobjedničke Antante. No, ona nije bila dugog vijeka. Zbog katastrofalne gospodarske krize uzdigli su se boljševički ekstremisti okupljeni oko Bele Kuna, povratnika iz sovjetske Rusije i osnivača mađarske komunističke partije. U novoj revoluciji njegovi su pristaše srušili Demokratsku i uspostavili Sovjetsku Republiku Mađarsku. Novi se režim obračunavao s političkim protivnicima, nacionalizirao nacionalno bogatstvo te ustrojio revolucionarnu armiju sa sovjetskim vojnim savjetnicima. Iako je boljševički režim trajao samo četiri mjeseca, ostavio je krvav trag. Početkom kolovoza 1919. srušen je rumunjskom vojnom intervencijom. Bela Kun je pobjegao u Sovjetski Savez gdje je nestao u Staljinovim čistkama. Poslije povlačenja Rumunja, koji su opustošili zemlju u Budimpeštu su ušle proturevolucionarne postrojbe pod vodstvom bivšeg admirala Mikloša Hortyja. I on je poduzimao krvave odmazde. U ožujku 1920. Narodna skupština imenovala je Hortya kraljevskim namjesnikom. Tako je Mađarska postala kraljevina bez kralja, što će ostati gotovo do kraja Drugog svjetskog rata. Dva pokušaja posljednjeg habsburškoga cara Karla II. da preuzme mađarsko prijestolje Horty je odbio oružanom silom. Kada se slegnuo ratni vihor, Mađarska je Trianonskim sporazum izgubila dvije trećine predratnog teritorija i jednu trećinu stanovništva. To ju je uvelo u krug revanšističkih sila, poslije gubitnika u Drugome svjetskom ratu.

autor teksta: Vladimir Brnardić

#tvkalendar #hrtarhiva #hrvatskaradiotelevizija #povijest #1918